Eerste trommelende kwabalen luiden de paaitijd in
Stichting RAVONInzicht in de voortplanting
Tijdens de paaitijd kloppen de kwabalen, net als andere kabeljauwachtigen; mogelijk als een lokroep om soortgenoten aan te trekken. Hierdoor kunnen we achterhalen wanneer de kwabaal paait en welke omgevingsfactoren de paai en behorende geluiden stimuleert. De timing is hierbij zeer belangrijk: bij de voortplanting is een watertemperatuur onder 6 graden essentieel voor de ontwikkeling van kuit naar juvenielen. Alles boven de 6 graden is vrijwel dodelijk. Daarnaast moet er ook voldoende geschikt paai- en opgroeihabitat aanwezig zijn, zoals dynamische overstromingsvlakten en natuurlijke of holle oevers. Een mismatch van deze factoren zou een mislukte voortplanting voor de kwabaal kunnen betekenen. Dit is voor een ernstig bedreigde vissoort als de kwabaal desastreus.
Waterschap de Dommel heeft de afgelopen jaren veel maatregelen genomen om in het stroomgebied van de Beerze water meer ruimte te geven en daarmee het leefgebied van beekvissen waaronder de kwabaal te vergroten en verbeteren. Om de effectiviteit van deze maatregelen te monitoren is waterschap de Dommel samen met RAVON een onderzoek gestart. Daarnaast is de kwabaal in 2019 herontdekt in de Lippe Gabriëlsplas in Friesland. Om meer te weten over de populatieomvang en verspreiding in deze plas is samen met Wetterskip Fryslân ook hier een luisteronderzoek gestart.
De HydroMoth
De luisteronderzoeken gebeuren met passieve hydrofoons. Deze zogenaamde HydroMoths nemen sinds december 2022 continu geluid op om inzicht te krijgen in de voortplanting van kwabaal. In februari zijn in de Beerze de eerste kwabalen gehoord. Dit leidt hopelijk tot een succesvolle paai en een nieuwe generatie kwabalen. De aanwezigheid van een populatie die zich in stand houdt en die bereid is om te paaien, is een sprankje hoop voor het behoud van deze bijzondere vis in Nederland.
Video met de lokroep van de kwabaal uit het artikel Mysterieuze visgeluiden in Friesland leiden tot herontdekking van de kwabaal (Bron: RAVON)
Ernstig bedreigd
Tot aan de jaren 50 kwam de kwabaal wijdverspreid voor in Nederlandse rivieren, meren en polders. Hierna namen alle populaties af door een combinatie van vervuiling en het rechttrekken en kanaliseren van waterwegen. Tegenwoordig vindt men vooral kwabaal in de Overijsselse Vechtdelta. Ook is er na herintroductie een populatie in de Beerze in Brabant. Enkele kleine en zeer kwetsbare relictpopulaties zijn aanwezig in en rondom de Vinkeveense Plassen in Utrecht en in de Lippe Gabriëlsplas in Friesland.
Tekst: Rick Livestro en Mark Groen, RAVON
Foto's: Jelger Herder (leadfoto: kwabaal); RAVON
Video: RAVON