De Amerikaanse Langlob ribkwal: opkomst, neergang en comeback

Bericht uitgegeven door Stichting ANEMOON op [publicatiedatum]

De Amerikaanse Langlob ribkwal is een exotisch zeedier dat sinds 2006 in onze kustwateren aanwezig is. Bij milde winters overleeft hij moeiteloos de kou. Strenge winters hebben beduidend meer invloed op zijn aanwezigheid. Na de afgelopen strenge winter van 2009-2010 leek hij uit de Oosterschelde en Grevelingenmeer verdwenen te zijn. Maar in de loop van de afgelopen zomer heeft de kwal zijn comeback gemaakt. Het is een typisch voorbeeld van de robuustheid van exoten en het feit dat we ze waarschijnlijk nooit meer zullen kwijtraken.

Gedurende de koude winters van 2008-2009 en 2009-2010 werd veel aandacht besteed aan de invloed van de langdurige lage temperatuur op de natuur en biodiversiteit. De directe invloed was ook onderwater zichtbaar. Om de effecten betrouwbaar te beoordelen, waren tenminste nog één of meerdere jaren volgend op de strenge winter nodig. Inmiddels kunnen we de balans opmaken, we kunnen stellen dat de afgelopen twee winters een duidelijke impact hebben gehad op onze mariene biodiversiteit. Sommige soorten bleken slechts tijdelijk sterk in aantal achteruit te zijn gegaan. Na de winter waren ze nagenoeg uit de Zeeuwse Delta verdwenen. Voor andere soorten is het effect veel dramatischer geweest. Zij zijn nu nog steeds sterk in aantal gereduceerd of na een jaar nog steeds niet teruggekeerd.

Opvallend is dat exotische soorten die in eerste instantie te lijden hebben gehad onder de vrieskoude in de loop van de zomer weer zijn teruggekeerd. Een mooi voorbeeld hiervan is de Amerikaanse Langlob ribkwal. Afgelopen negen juli berichtten we dat hij na enkele jaren van massaal voorkomen in onze kustwateren tenminste lokaal en tijdelijk in Grevelingenmeer en Oosterschelde was verdwenen. Echter enkele weken later begon deze ribkwal aan een opmerkelijke comeback en in het najaar was hij weer bijna net zo massaal aanwezig als voorheen.

Mogelijke verklaringen voor de terugkeer van de Amerikaanse Langlob ribkwal zijn dat de soort zich optimaal in brak water zoals de Westerschelde thuis voelt, en daar waarschijnlijk wel in grote aantallen de winter heeft overleefd. Vervolgens kon de kwal zich in de loop van het jaar van daar uit opnieuw in de andere wateren in de Zeeuwse Delta vestigen. Een andere verklaring is dat alleen de volwassen dieren de extreem koude winters in de Delta niet hebben overleefd maar de microscopisch kleine larven wél. Met het afsterven van de volwassen en de voor de sportduikers zichtbare dieren leek de soort verdwenen te zijn. Terwijl de mogelijk beter overlevende microscopisch kleine larven er voor gezorgd hebben dat de soort niet echt verdwenen was en de populatie zich snel hersteld heeft.

Het feit dat ook de exotische Amerikaanse Langlob ribkwal de strenge winter van 2009-2010 ondanks eerdere berichten uiteindelijk toch overleefd heeft, sluit mooi aan bij vele andere waarnemingen van de vestiging en overleving van exotische dieren in onze kustwateren. De meeste exoten zijn soorten die zeer robuust zijn. Ze kunnen extreme omstandigheden vaak goed overleven en zich eenvoudig en massaal voortplanten. Dat zijn typische eigenschappen die er juist voor zorgen dat eenmaal gevestigde exoten moeilijk weg te krijgen zijn. Dus ook niet door strenge winters.

Vraagt u zich nu af wat een gangbare definitie is van exoten? Een exoot is een organisme dat van nature niet in Nederland of onze kustwateren voorkomt en door natuurlijke barrières niet op eigen kracht hier naar toe kan migreren. Een andere definitie voor exotische organismen op de Nederlandse kust is: Organismen die oorspronkelijk uitsluitend buiten het kustgebied van Gibraltar tot aan de Noordkaap voorkwamen en meestal door menselijk handelen op onze kust terecht gekomen zijn. Er leven vele tientallen exoten op onze kust, met name wieren en zeedieren. Op sommige plaatsen bestaat de biomassa al voor tachtig tot 95 procent uit exoten. Meer informatie over exoten in Nederland is te vinden op de website van de Werkgroep Exoten.

Tekst en foto’s: Peter H. van Bragt, Stichting Anemoon