Spectaculaire kwabaalvangst in de IJsseldelta

Bericht uitgegeven door RAVON op donderdag 29 oktober 2009

Een beroepsvisser in Flevoland heeft op één dag maar liefst 5 kwabalen gevangen. Het waren alle volwassen dieren, de grootste vis was bijna 60 centimeter lang. De vangsten zijn bijzonder, want veel kwabaalpopulaties in Nederland en West-Europa zijn in de vorige eeuw verdwenen of worden met uitsterven bedreigd. In juli van dit jaar werden ook al twee kwabalen gevangen.

Oorzaken van achteruitgang en bescherming
In Nederland was de kwabaal (Lota lota) voor 1950 in veel stromende en stilstaande wateren een algemene soort. Op dit moment is de soort in veel watersystemen sterk achteruit gegaan of uitgestorven. Dit is veroorzaakt door de intensivering van de landbouw (ruilverkavelingen) sinds de tweede helft van de 20e eeuw. Hierbij trad er gedurende enkele decennia sterke watervervuiling op en werden beken en riviertjes genormaliseerd. De kwabaal heeft gedurende zijn levenscyclus overstromingsgebieden nodig voor de opgroei van de larven en diepe kommen voor de oudere levensstadia. Met name deze habitattypen zijn in de vorige eeuw in veel stroomgebieden verdwenen, waardoor de kwabaal in Nederland niet meer voorkomt in de kleinere beek- en riviersystemen.

De kwabaal heeft in Nederland de status van bedreigde vissoort op de Rode Lijst van Vissen. Als soort die van oorsprong door beroepsvissers gevangen werd is hij opgenomen in de Visserijwet, maar niet in de Habitatrichtlijn. Water- en natuurbeheerders zijn daardoor niet verplicht om specifieke beschermingsmaatregelen voor het behoud en herstel van de kwabaal te nemen. Positief is dat de kwabaal onlangs is opgenomen als doelsoort in de leefgebiedenbenadering. De verwachting is dan ook dat er in de toekomst bij ecologische herstelmaatregelen meer aandacht zal zijn voor de kwabaal.

Onderzoek
De recente kwabaalvangsten in Flevoland, maar ook in de Vecht en de IJssel, duiden erop dat de kwabaal in het gebied van de voormalige IJsseldelta nog duurzaam voorkomt en plaatselijk mogelijk zelfs algemeen is. Door de geringe beschermingsstatus van de kwabaal is er tot op heden géén onderzoek gedaan naar de restpopulaties van deze ‘zoetwaterkabeljauw’ in Nederland. Het is onbekend of de waarnemingen rond de IJsseldelta afkomstig zijn van één populatie of dat het verschillende restpopulaties betreft. Ook is het niet duidelijk waar de voortplantingsgebieden liggen.

RAVON verzamelt genetische monsters van de kwabalen voor populatiegenetisch onderzoek. De resultaten uit dit onderzoek kunnen meer licht werpen op de genetische diversiteit van kwabaal in Nederland. Het is de bedoeling om in 2010 een onderzoek te starten om meer inzicht te krijgen in het leefgebied van de kwabaal in de IJsseldelta en de mogelijkheden die er zijn om de kwabaal weer terug te krijgen in de rivieren en beekjes die op de IJssel uitmonden.

Tekst: Jeroen Bosveld, RAVON
Foto boven: Jelger Herder, RAVON (www.digitalnature.org)
Foto onder (één van de vijf gevangen kwabalen): Wieke Smit