Goed en minder goed kwartelkoning nieuws

Bericht uitgegeven door SOVON op dinsdag 16 juni 2009

Eind mei werd een simultaantelling gehouden om het landelijke aantal roepende kwartelkoningmannetjes op een rij te krijgen. Een eerste conclusie: veel kwartelkoningen in Drenthe, maar weinig langs de rivieren.

Eind mei vond de eerste landelijke simultaantelling van de kwartelkoning (Crex crex) plaats. Dit gebeurde in het kader van het kwartelkoningenproject dat gecoördineerd wordt door SOVON samen met Vogelbescherming Nederland. Om de nachtelijke tellingen uit te voeren, gingen vele vrijwillige vogeltellers tegelijkertijd het veld in om roepende kwartelkoningmannetjes te tellen. De eerste resultaten zijn opmerkelijk.

Het rivierengebied
Opvallend tijdens deze eerste tellingen waren de lage aantallen kwartelkoningen langs de rivieren, met bovendien nauwelijks clusters van meerdere mannetjes bij elkaar. Tijdens deze eerste telling werden langs de Rijn, Waal en IJssel respectievelijk 1, 2 en 10 kwartelkoningen gehoord, terwijl op dezelfde plekken in 2008 2, 3 en 30 explaren gesignaleerd werden. Langs de IJssel zaten de meeste vogels in het benedenstroomse traject ten noorden van Deventer, het deel waar ook in de afgelopen jaren de grootste aantallen gehoord werden. Opmerkelijk was de terugvangst van één van de in 2008 geringde kwartelkoningen langs de IJssel. Dit is een nieuwe indicatie dat een deel van de kwartelkoningen plaatstrouw is.

Drenthe
In Drenthe was de situatie totaal anders; 13 kwako's werden in het telweekend doorgegeven en als we de vermoedelijke aantallen uit het Hunzedal en Klazienaveen (niet geteld/geen aantal ontvangen) erbij optellen komen we uit op 20 of hoger! Vorig jaar werden er tijdens de eerste telling ‘maar’ acht exemplaren geteld in Drenthe hetgeen voor voor Drentsche begrippen ook al hoog was. In tegenstelling tot het rivierengebied kwamen hier wel clusters voor; voornamelijk in Hunzedal, Drentse Aa, Eelder- en Peizermade en aanliggende Matslootpolder en bij Klazienaveen-Noord.

Overige gebieden
Ook in Groningen werden met vijf exemplaren in Oldambt meer kwartelkoningen gehoord dan de drie uit het extreme daljaar 2008. In de jaren ervoor werden er tijdens de eerste telling in deze provincie echter wel 6 tot 15 mannetjes gesignaleerd, met als uitschieter het jaar 2007 met 45 exemplaren. Tot slot was het opvallend dat er net als vorig jaar (toen echter voor het eerst) twee of wellicht drie kwartelkoningen werden vastgesteld in de Oost-Abtspolder bij Rotterdam en voor het eerst in 25 jaar weer een aantal in de Dortsche Biesbosch. In de overige provincies werden vergelijkbare aantallen met voorgaande jaren gehoord.

Voorlopige conclusies
Lage aantallen kwartelkoningen langs de rivieren en opvallend veel in met name Drenthe. Wat is daar de oorzaak van? Het kwartelkoningseizoen is nog jong, maar we kunnen er al wel over speculeren. In de telnachten was het weer over het algemeen goed (helder en droog); daar kan het dus niet aan liggen. Sommige waarnemers gaven wel aan dat ze soms last hadden van de wind.
In de afgelopen meimaand viel er gemiddeld een normale hoeveelheid neerslag in ons land (65 milimeter in De Bilt), maar de regionale verschillen waren extreem. In Limburg was het ronduit droog (20 milimeter) en in Groningen nat (100-140 milimeter). In Eelde (Noord-Drenthe) werd ruim 97 milimeter afgetapt en in Deelen (bij Arnhem) amper 37 milimeter. Het verschil van ruim 60 milimeter verklaart de droge, keiharde bodem in de uiterwaarden langs de rivieren. Daarnaast is er de afgelopen maanden in de rivieren ook geen hoog water geweest. Mogelijk waren er door de droogte weinig bodeminsecten aanwezig in de uiterwaarden, of was de vegetatie anders van structuur, waardoor het minder aantrekkelijk was voor de kwartelkoning. De situatie in de Drentse beekdalen lijkt veel beter, getuige de hoge aantallen kwartelkoningen. De omstandigheden kunnen de komende tijd echter veranderen, en we moeten afwachten hoe de soort daarop inspeelt. Bijna dagelijks worden er aanvullende waarnemingen van bekende en nieuwe mannetjes doorgegeven.

Meer informatie over het kwartelkoningproject alsmede het doorgeven van waarnemingen is te vinden op www.kwartelkoning.nl. Het tweede telweekend is 19 en 20 juni aanstaande; voor u wellicht een extra reden om in de avonduren naar buiten te gaan om kwartelkoningen te zoeken. We zien uw waarnemingen graag tegemoet.

Tekst: Jan Schoppers en Harvey van Diek, SOVON Vogelonderzoek Nederland
Foto: IVN Vecht & Plassengebied