De smient - een veelkleurige schoonheid

Bericht uitgegeven door Alterra Wageningen UR op zaterdag 23 augustus 2008

Wie goed oplet, kan in augustus de eerste smienten waarnemen. Langs de kusten van Friesland, Holland en Zeeland en landinwaarts in de meren strijken tientallen tot tienduizenden smienten uit Scandinavië en Rusland neer.

Niet alleen het verenkleed van de smient, met de herkenbare witgele baan op de kop, is opvallend, maar ook het geluid is heel bijzonder. Wie dat ooit gehoord heeft, begrijpt waarom de smient ook wel fluiteend heet. Ook bijzonder is de wetenschappelijke naamgeving van de smient: Mareca penelope. Het verhaal gaat dat door een schrijffout de toevoeging ‘penelope’ in plaats van ‘penelops’ (= veelkleurig) is ontstaan. Dus nu is de smient vernoemd naar Penelope, de beeldschone echtgenote van Odysseus. Beeldschoon of veelkleurig, de smient is een bijzondere vogel.

Smienten zijn in ons land vooral wintergast: ze slapen op open water en foerageren op grasland. In de jaren tachtig nam de populatie in Nederland af. Sindsdien hebben de aantallen smienten zich in Noordwest Europa verdubbeld. In Nederland overwinteren nu gemiddeld zo’n één miljoen smienten per jaar, meer dan de helft van de Noordwest Europese populatie!Als geregeld voorkomende trekvogel dient Nederland de smient op grond van de Europese Vogelrichtlijn te beschermen. In maar liefst 44 Natura 2000-gebieden is de smient aangewezen als doelsoort. Het mag duidelijk zijn dat op dit moment de staat van instandhouding van de smient gunstig is.

Smienten kunnen lokaal, net als ganzen, schade aan grasland aanrichten. Dit is de reden dat de smient niet alleen een beschermde vogel is maar ook een schadelijke soort. Totdat de jacht in 2000/2001 gesloten werd, werden jaarlijks ca. 50.000 smienten afgeschoten. Nu wordt elk jaar zo’n 600.000 euro landbouwschade aan boeren uitgekeerd. Afgelopen jaren is het foerageergedrag van smienten onderzocht om na te gaan of het ook mogelijk is om smientenopvanggebieden, à la ganzenopvanggebieden in te stellen. Smienten blijken erg plaatstrouw te zijn, zowel aan slaapplaats als aan foerageerplaats.

Stap op de fiets en bezoek bijvoorbeeld de Natura 2000-gebieden Markermeer, uiterwaarden van de IJssel, de Waal of de Westerschelde en spot de eerste noordelijke schoonheden.

Meer weten over Natura 2000-gebieden en beschermde vogels?

Bezoek de website van LNV met informatie over Natura 2000-gebieden. Aan deze website is bijgedragen door Alterra in het kader van het project Kennissysteem Natura 2000. Meer informatie over dit project is te vinden op www.kennisonline.wur.nl.

Tekst: Miriam Broekmeyer, Alterra, Wageningen UR

Foto: Gerard Müskens, Alterra, Wageningen UR