Meer muggen en knutten in Nederland?

Bericht uitgegeven door Alterra Wageningen UR op vrijdag 7 augustus 2009

Als gevolg van globalisering komen nieuwe soorten muggen en knutten makkelijker dan voorheen ons land binnen, bijvoorbeeld via importproducten. Zo wordt in Nederlandse kassen momenteel de ‘tijgermug’ wel eens gesignaleerd, een steekmug die is meegekomen met de import van de kweekplant ‘lucky bamboo’. Door klimaatverandering kunnen nieuwe soorten zich makkelijker dan voorheen in ons land vestigen, breidt het aantal geschikte leefgebieden voor steekmuggen en knutten zich uit en krijgen we uiteindelijk te maken met hogere aantallen muggen en knutten. 

Door klimaatverandering verandert de temperatuur en neerslagverdeling in Nederland. Het warmere klimaat en de nattere winters en heftige zomerbuien tijdens droge, warme zomers dragen bij aan versterkte wisselingen in waterpeilen. Hiermee wordt het aantal geschikte leefgebieden voor muggen en knutten uitgebreid. Nieuwe soorten kunnen zich door deze veranderende omstandigheden makkelijker dan voorheen in ons land vestigen. Toch gebeurt dat nu nog maar zelden. De genoemde tijgermug bijvoorbeeld, heeft zich nog niet buiten de kassen weten te vestigen. Verwacht wordt dat de hogere temperaturen uiteindelijk ook zal leiden tot een verkorting van de levenscyclus van onze ‘eigen’ soorten. “Door de veranderingen zullen we uiteindelijk wel met andere en mogelijk met hogere aantallen muggen en knutten te maken kunnen krijgen. Dit laatste geldt dan zeker voor de huidige ‘Nederlandse’ soorten, zoals de huissteekmug (zie foto),” aldus Piet Verdonschot, onderzoeker bij Alterra. Tegelijk zijn ook kansen aanwezig om met gericht beleid en inrichting op deze veranderingen in te spelen.

Goede afwatering voorkomt veel overlast
Er zijn honderden muggensoorten, maar slechts een klein deel daarvan steekt mensen of dieren en veroorzaakt overlast. Muggen voelen zich erg prettig in een natte omgeving die ondiep, tijdelijk en warm is. In de directe leefomgeving van mensen komt dit voor in bijvoorbeeld regentonnen, bloempotten en dakgoten. Zorgen voor een goede afwatering daarvan voorkomt veel overlast zoals slapeloze nachten en jeukende bultjes.

Meer dan 100 soorten knutten
Knutten zijn kleine mugjes die mens en dier steken. Bij mensen veroorzaken ze vooral ongemak (jeuk), maar bij dieren kunnen bepaalde soorten knutten ook ziekten veroorzaken (zoals blauwtong). In Nederland zijn meer dan 100 soorten knutten, maar hoeveel precies weten we niet. Knutten komen vooral voor in oeverzones en natte voedselrijke graslanden.

Over het algemeen ongevaarlijke ziekten
Als het er op aan komt weten we eigenlijk nog maar weinig over muggen en bijna niets over knutten. Het gaat daarbij niet alleen om een gebrek aan basiskennis (voortplanting, leefomgeving e.d.), maar ook om een gebrek aan inzicht in de risico’s op overlast en ziekten. Alterra, onderdeel van Wageningen UR, heeft een eerste verkenning uitgevoerd naar de kennis over de nu voorkomende steekmuggen en knutten, mogelijke nieuwkomers, effecten van internationalisering, globalisering, klimaatverandering en herinirichtingsprojecten. Ook mogelijk ziekten (veelal ziekten die ons land nog niet hebben bereikt) die muggen kunnen overbrengen komen aan bod. Dit zijn over het algemeen ongevaarlijke ziekten, die hooguit griepverschijnselen veroorzaken. Wel is het zo dat, net zoals bij iedere griep, zwakkere mensen er ernstiger ziek van kunnen worden of in incidentele gevallen zelfs overlijden. Toch worden de in West-Europa door steekmuggen overgedragen virussen en andere ziekteverwekkers vooralsnog niet als een groot gezondheidsprobleem gezien.

Evenwichtig water
Het is mogelijk maatregelen te nemen om het leefmilieu voor overlastveroorzakende muggen en knutten zo onaantrekkelijk mogelijk te maken. Vooral bij herinirichtingsprojecten die te maken hebben met waterberging en natte natuur (vernattingsopgaven) is dit aan de orde. Denk hierbij aan overloopgebieden, natte natuurontwikkeling, ecologische inrichting van oppervlaktewateren, etc. In een stabiel, evenwichtig water gedijen minder steekmuggen, terwijl tijdelijke, wisselende omstandigheden juist tot meer steekmuggen leiden. Om die reden wordt er in het rapport ook aandacht besteed aan herinrichtings- en beheermaatregelen die sturend zijn op de ontwikkeling van de muggen- en knuttenpopulaties.

Niet altijd meer overlast
Overigens leidt een toename van het aantal steekmuggen en knutten niet automatisch tot meer overlast. “Zolang iedereen (individu en overheid) verantwoord met de muggen omgaat, zijn meer muggen niet perse onverantwoord of gevaarlijk,” zegt Verdonschot. “Eén mug in een slaapkamer kan een enorme overlast geven, terwijl hele zwermen in een onbewoond natuurgebied voor niemand tot overlast leiden.”

Meer informatie is te lezen op www.kennisonline.wur.nl en Alterrarapport 1856. Ook vragen en antwoorden bij dit rapport hier zijn beschikbaar.

Tekst: Piet Verdonschot en Francine Loos, Alterra Wageningen UR
Foto: Rink Wiggers, Alterra Wageningen UR