Op zoek naar pissebedden

Bericht uitgegeven door EIS-Nederland op [publicatiedatum]

Landpissebedden zijn kreeftachtigen die door aanpassingen aan het lichaam landdieren zijn geworden. In Nederland komen 39 landpissebedsoorten voor. Sommige soorten komen werkelijk overal voor, tot op de balkons van hoge flats. Andere soorten zijn zeldzaam en slechts bekend van een bepaalde regio. EIS-Nederland start samen met de beide jeugdbonden een meerjarig landelijk pissebeddenproject om de verspreiding van landpissebedden en veranderingen daarin in kaart te brengen. Het doel is om over enkele jaren een nieuw boek over deze bijzondere groep uit te brengen.

De landpissebedden zijn verreweg de bekendste vertegenwoordigers van de bodembeestjes. Ze bezitten zeven paar min of meer gelijkvormige poten waaraan ze de naam Isopoda, of ‘gelijkpotigen’, danken (isos betekent ‘gelijk’ en podus betekent poot). Deze diertjes behoren tot de weinige kreeftachtigen die het land bewonen. Pissebedden stammen af van mariene voorouders. Kreeftachtigen in de zee zien er vaak heel anders uit en om op het land te kunnen overleven moest het lichaam van de pissebedden in de loop van de evolutie een aantal belangrijke aanpassingen ondergaan. Het lichaam werd afgeplat zodat een stabiele lichaamsvorm ontstond die nodig is om te kunnen lopen. De poten veranderden van vorm om een dragende en lopende in plaats van een zwemmende beweging te kunnen maken. De filterende monddelen veranderden in bijtende monddelen. Rond het lichaam werd een wasachtige laag aangemaakt om uitdroging te beperken. Bij de mannetjes kwam een speciaal mannelijk copulatieorgaan tot ontwikkeling om inwendige bevruchting mogelijk te maken. Bij de vrouwtjes ontstond een gesloten broedbuidel voor de bescherming van de embryo's en jongen tegen uitdroging. Door deze aanpassingen zijn pissebedden uitgegroeid tot een zeer succesvolle groep op het land.

Landpissebedden komen overal voor: iedereen heeft ze wel eens gezien in de tuin, lopend over straat of in het bos. Er komen 39 soorten in ons land voor: ze verschillen sterk in kleur, afmeting, habitat en gevoeligheid voor klimaatschommelingen en uitdroging. Wie in zijn omgeving op zoek gaat onder dood hout, tussen strooisel of onder plantenbakken kan al snel verschillende soorten tegenkomen. Enkele zijn zeer algemeen en komen vrijwel overal voor, bijvoorbeeld in elke tuin, park of groenvoorziening. Andere soorten zijn zeldzaam en bijvoorbeeld gebonden aan een bepaald bodemtype of regio en zijn in hun voorkomen beperkt tot gebieden als Zuid-Limburg of enkele Zeeuwse eilanden. Van de Nederlandse soorten zijn er acht door de mens geïntroduceerd: voornamelijk in verwarmde kassen. Wereldwijd zijn er ongeveer 900 soorten. Naast landpissebedden zijn er ook heel veel pissebedsoorten die in zoet water en in zee leven.

De verspreiding van landpissebedden in Nederland is deels in kaart gebracht en gepubliceerd in het boekje ‘Verspreidingsatlas Nederlandse landpissebedden, duizendpoten en miljoenpoten’ met waarnemingen tot en met het jaar 2005. Hieruit bleek dat er van bepaalde regio's nog niet goed bekend is welke soorten daar voorkomen, met name in het oosten en noorden van het land. Daarnaast zijn atlassen per definitie voorlopig: ze zijn nog niet uitgegeven of de kennis is alweer deels achterhaald. Zelfs in gebieden waar het voorkomen goed in kaart is gebracht, is de faunasamenstelling onder invloed van onder andere klimaatverandering, habitatversnippering of verdroging aan verandering onderhevig.

European Invertebrate Survey (EIS) - Nederland, de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie (NJN) en de Jeugdbond voor Natuur- en Milieustudie (JNM) slaan de handen ineen en gaan gezamenlijk de nog ontbrekende kennis over de verspreiding van Nederlandse landpissebedden bijeenbrengen. De start van het project is in maart wanneer de eerste jeugdbonders tijdens een kaderkamp worden ingewijd in de wondere wereld van het herkennen van landpissebedden. Daarna zullen zoveel mogelijk gebieden waar nog nooit pissebedden zijn waargenomen worden geïnventariseerd . Doel is om heel Nederland in kaart te brengen, en deze gegevens te publiceren in een boek en toegankelijk te maken op websites.

Er is nu al een nieuwe overzichtswebsite speciaal voor dit project in de maak: www.pissebeddenproject.nl. Op deze site wordt elke soort gepresenteerd met een foto en de voorlopige verspreidingskaart. Er komt ook allerlei documentatie beschikbaar om de soorten te determineren en meer te weten te komen over pissebedden. En nog belangrijker: je vindt hier hoe je zelf aan dit project kan bijdragen door waarnemingen door te geven.

Tekst: Jinze Noordijk en Matty Berg, EIS-Nederland
Foto’s: Theodoor Heijerman