Hulpmiddel bij het gluren naar obscure strandburen

Wij mensen beseffen meer en meer dat we onze aarde delen met wezens waar we niet zonder kunnen, al lijken ze onbelangrijk. Met de sterke afname van bijen en andere bestuivers groeit het begrip voor de kleine, obscure, vaak verborgen levende wezens om ons heen. Neem nou het strand. Weinig mensen beseffen dat dit helemaal geen kale zandbak is, maar de leefomgeving van een bijzondere groep dieren. Gezamenlijk vervullen die een cruciale taak op de grens van land en zee. Overal waar het door de golven achtergelaten natuurlijke aanspoelsel blijft liggen kun je er vertegenwoordigers van tegenkomen.

Bijt (ons) niet

Nare bijtende strand-insecten zoals elders wel voorkomen, hebben we in Nederland niet. Hoewel 'strandvlo' anders doet vermoeden, bijten deze dieren niet. Strandvlooien zijn geen insecten maar behoren tot de Amphipoda, de Vlokreeften. Draai een bos zeewier of ander aanspoelsel om en je ziet ze wegspringen. Het zijn een á twee centimeter grote, zijdelings afgeplatte, gebogen, vaak zandkleurige diertjes die net als echte vlooien springen. Om uitdroging te voorkomen en omdat ze een belangrijke prooi zijn voor vogels, schuilen ze overdag in zandtunneltjes en onder aanspoelsel. Ze eten aangespoelde wieren en dieren en vervullen niet alleen een uitermate belangrijke taak in het strand-ecosysteem maar ook bij de kustverdediging. En ze zijn hierin niet alleen.

Supernuttig

De taak die strandvlooien en de andere vertegenwoordigers van het strand-ecosysteem vervullen wordt nog vaak onderschat. Behalve prooi zijn het nuttige opruimers en vermalers (composteerders). Het strand zelf heeft een voedselarme bodem. Aanspoelsel bevat veel essentiële voedingsstoffen voor het voedselweb op het strand. Kleine dieren die het natuurlijke materiaal in het aanspoelsel afbreken, helpen mee aan het rottings- en composteringsproces. Ze vormen zo een belangrijke schakel binnen de kringloop van (voedings)stoffen op het strand. Door hun excellente graafwerk brengen strandvlooien veel voedingsstoffen de bodem in. Hiervan profiteren andere strandbewoners. Bovendien komen de voedingsstoffen via de bodem beschikbaar voor planten als Helm en Biestarwegras, die uitermate belangrijk zijn bij de duinvorming en daarmee bij de kustverdediging van Nederland.

Broeierig leven met klinkende namen

In of onder aanspoelsel, met name binnen in een aangespoelde wiermassa, is het vochtig en donker. Maar ook broeierig, met hogere temperaturen. Ideale condities voor de voortplanting. Een hele gemeenschap gespecialiseerde soorten vindt hier alles om hun levenscyclus te voltooien, waaronder meerdere strandvlooien, vliegen en kevers, maar ook zich oprollende zeepissebedden, renspinnen, springstaarten en zelfs een pseudoschorpioen. Die laatste lijkt net een echte schorpioen, compleet met twee bij gevaar dreigend opgeheven scharen. Alleen een staart met stekel ontbreekt. Deze Helmgraspseudoschorpioen wordt slechts drie millimeter groot en had tot voor kort nog geen Nederlandse naam. Hetzelfde gold voor enkele andere soorten, waaronder meerdere wiervliegen. Nieuwe namen – zoals Riemwiervlieg en Wierwappervlieg – zijn samengesteld in samenspraak met EIS Kenniscentrum Insecten en het Nederlands Soortenregister.

Zoekkaart springende, vliegende en kruipende strandburen

Om aandacht te vragen voor de 'onbekende buren' van alle badgasten op het strand heeft Stichting ANEMOON een speciale zoekkaart gemaakt in het kader van het project 'Het Groene Strand'. Zeker nu het mooier weer wordt, mogen we er best even bij stilstaan dat we niet de enige gebruikers van het strand zijn. Ook kan het geen kwaad te beseffen wat het uit netheids-overwegingen opruimen van aangespoeld natuurlijk materiaal kapot maakt. Te veel weghalen is niet nodig. Er is op het strand plaats genoeg voor badleven én natuur.

Opvouwbaar

De zoekkaart is op A4-formaat en kan langwerpig in vieren worden gevouwen. Zo past ie goed in een binnenzak. Op de aan beide zijden bedrukte kaart staan mooie afbeeldingen door vormgever en tekenaar Hanna Haring, met duidelijke soortkenmerken. De kaart wordt verspreid onder aangesloten instanties, informatie- en bezoekerscentra langs de kust en de strandgemeenschappen van Het Groene Strand-project.

Meer informatie

• Het Groene Strand is een samenwerking tussen LandschappenNL, Provinciale Landschappen, Stichting Duinbehoud, IVN Natuureducatie, Stichting ANEMOON en Vogelbescherming Nederland om de natuur en natuurbeleving terug te brengen op de Nederlandse stranden.
• Er is een speciale Groene Strand-webapp ontwikkeld waarmee je de dieren en planten die je langs het strand kunt vinden op naam kunt brengen. Geef ook jouw waarnemingen door.
• Artikel Nieuwe Zoekkaart ‘Dieren in aanspoelsel’ voor Het Groene Strand (pdf: 9,1 MB), pagina 28 in Zoekbeeld 14(1), het nieuwsblad van Stichting ANEMOON.
• Lees in Gravend kreeftje houdt het strand groen hoe belangrijk maar ook kwetsbaar strandvlooien zijn.

Tekst: Rykel de Bruyne en Julia van Beinum, Stichting ANEMOON
Afbeeldingen: Hanna Haring/Stichting ANEMOON (leadfoto: zoekkaart 'Dieren in aanspoelsel' / 'Strandleven' met onder andere linksboven: Strandoproller (Armadillidium album) en daaronder Strandzwartlijf (Phaleria cadaverina); rechtsboven: Bestippelde strandvlo (Talorchestia deshayesii) en daaronder Gewone wiervlieg (Coelopa frigida); Julia van Beinum; Adriaan Gmelig Meyling, Stichting ANEMOON