Dooi geeft toppers op het IJsselmeer weer ruimte

Bericht uitgegeven door Vogelbescherming Nederland [land] op [publicatiedatum]

Een van de spectaculairste vogelfenomenen van Nederland speelt zich jaarlijks af in het IJsselmeer. Hier verblijven ’s winters onafzienbare groepen toppers, van wel tienduizenden exemplaren. Toen het IJsselmeer begin februari dichtvroor, weken deze vogels uit naar het ijsvrije diepe deel van de westelijke Waddenzee, net ten noorden van de Afsluitdijk. Hier werd op 11 februari een groep van minstens 50.000 toppers waargenomen. Op 10 en 11 maart kunt u het spektakel van tienduizenden toppers zelf zien, want dan worden vanuit Enkhuizen twee bijzondere vaartochten op het IJsselmeer georganiseerd.

Het IJsselmeergebied is hét gebied voor toppers in Nederland. Hier verblijft 75 tot maximaal 95 procent van het totale aantal overwinterende toppers in ons land. Dit kan oplopen tot 100.000 tot 125.000, met uitschieters naar wel 220.000 exemplaren, hoewel dergelijke aantallen nu wel passé zijn. Hiermee is het IJsselmeergebied het belangrijkste overwinteringsgebied voor de soort in Noordwest-Europa. Het is een van de redenen dat het IJsselmeer is aangewezen als Natura 2000-gebied, een natuurgebied van Europees belang. De aantallen lopen de laatste vijftien jaar sterk terug.

Grote ‘plakkaten’ toppers zijn te zien vanaf de dijken. Maar alleen met een sterke kijker, want ze liggen erg ver uit de kust. Goede plekken zijn de Houtribdijk, tussen Lelystad en Enkhuizen, en de dijk van de Wieringermeer, tussen Medemblik en Den Oever. Door de grote afstand zijn tellingen vanaf de kust minder betrouwbaar. Daarom worden toppers en ook andere watervogels maandelijks vanuit vliegtuigen geteld. Als het IJsselmeer dichtvriest, dan verhuizen de toppers naar de Waddenzee, zoals ook afgelopen weken het geval was. Ten noorden van de Afsluitdijk verbleef op 11 februari een groep van minstens 50.000 exemplaren. Nu het IJsselmeer weer opensmelt, zullen veel toppers de Waddenzee weer verlaten.

Buiten het IJsselmeergebied is de topper een schaarse soort die vaak alleen of in kleine groepjes met kuifeenden wordt gezien. Een goede periode om van dichtbij toppers te zien is maart en april. Groepen toppers komen dan bijeen in havens en plasjes langs het IJsselmeer om te baltsen. Dan duiken ze op bij onder andere Durgerdam en in Pampushaven bij Almere.

De topper, vroeger toppereend geheten, is een duikeend die net iets groter is dan de kuifeend. De bij ons overwinterende toppers komen uit IJsland, Noord-Scandinavië en Noordwest-Rusland. Toppers leven van verschillende soorten zoetwatermosselen. De topper heeft een grotere snavel dan de kuifeend, en hij kan dan ook grotere prooien eten.
Om het unieke schouwspel van tienduizenden toppers, maar ook duizenden brilduikers, grote zaagbekken en andere watervogels, zelf te ervaren zijn er op 10 en 11 maart vaartochten op het IJsselmeer, vanuit Enkhuizen. Deze staan onder deskundige begeleiding en zijn georganiseerd door FOGOL, in samenwerking met Vogelbescherming Nederland, SOVON Vogelonderzoek Nederland en Staatsbosbeheer. Voor deze vaartochten zijn nog plaatsen beschikbaar!

Tekst: Ruud van Beusekom, Vogelbescherming Nederland
Foto: Jan van der Straaten, Saxifraga