Toevallige vondst van Viltige aardster?

Er komen 23 soorten Aardsterren voor in Nederland. De meeste worden door ons wel herkend, maar er zijn ook soorten bij die je gemakkelijk verwisselt met andere, vaak zeldzame soorten.

Dat is te wijten aan de zeldzaamheid van sommige Aardstersoorten, omdat je ze vaak nog nooit hebt gezien. Neem de vondst van de Bruine aardster. In eerste instantie zagen we deze paddenstoel aan voor de Gekraagde aardster. Voor de zekerheid werden er foto’s van de vondst gemaakt, waarna de twijfel over de juiste soortnaam alleen maar toenam. Pas toen werd er gedacht aan een Viltige aardster, waarvan eveneens een foto wordt geëist voor validatie.

Door twijfel en onkunde onzerzijds zijn we naar een specialist gestapt, de bekende mycoloog Leo Jalink, die een aantal kenmerken van de vondst duidelijk op een rijtje zette. Door alle foto’s van de vondst nog eens nauwkeurig te bekijken en vooral te letten op de doorslaggevende kenmerken, kwamen we uiteindelijk uit op de Viltige aardster (Geastrum saccatum, Rode Lijst: Bedreigd). Eerder hadden wij deze soort nog nooit aangetroffen, wat bij zeldzame Aardsterren vaak voorkomt.

Doorslaggevend waren het ontbreken van een gevoord peristoom (mondzone) en het endoperidium (wand van het bolletje), dat bij deze soort diep in de slippenkrans verborgen zit. De zeldzame Viltige aardster is een vrij kleine Aardster met slippen die aan de onderzijde okergeel en viltig zijn. Het ongesteelde bolletje heeft een gewimperde, meestal scherp afgescheiden, mondzone. Ze wordt soms verward met de Gekraagde aardster. Voor 1995 werd de soort vooral van half oktober tot in november gemeld, maar de laatste jaren zal dat door de klimaatverandering geregeld later in het jaar zijn gebeurd. De Viltige aardster wordt vrijwel uitsluitend gevonden in de kalkrijke duinregio.

De Viltige aardster is saprotroof op droog, humusarm, kalkrijk duinzand. De soort is vooral aanwezig in de open duinen, vaak op met mos begroeide hellingen en duintopjes en in onbemeste, mosrijke duingraslanden. Daarnaast wordt ze gevonden in open duindoornstruwelen en in mindere mate in de helmduinen. De Viltige aardster is tegenwoordig vrijwel beperkt tot de vastelandsduinen van Noord- en Zuid-Holland. Het meest kan ze worden gevonden in de kalkrijke duinen, van Wassenaar tot Noordwijk. In Europa is deze Aardster bekend van het Mediterrane gebied tot in Denemarken, de kust van Zuidoost-Zweden en in Litouwen. Naar het noorden toe is de soort steeds zeldzamer. De Viltige aardster komt wereldwijd bijna overal voor: in Afrika, Australië, Azië, Nieuw-Zeeland en Noord- en Zuid-Amerika.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Piet Brouwer
Kaartje: NDFF Verspreidingsatlas