Goede voornemens voor het klimaat? Zo haal je ze in 2025 wel

Volgens klimaatpsycholoog Gerdien de Vries doen Nederlanders echt hun best, maar is volledig duurzaam leven moeilijk. Dat laat ook het rapport Klimaatverandering en energietransitie: opvattingen en gedrag van Nederlanders in 2023 van het CBS zien. Steeds meer Nederlanders gedragen zich milieuvriendelijker in hun dagelijks leven. Toch vindt iets meer dan de helft dat ze klimaatbewuster moet leven.

Uit het onderzoek Tussen duurzaam denken en duurzaam doen van het Sociaal Planbureau blijkt dat begaan zijn met het klimaat niet automatisch leidt tot groener gedrag. Mensen met een hogere opleiding en hoger inkomen zijn vaak meer begaan met het klimaat dan mensen met een lagere opleiding en een lager inkomen. Toch is hun gedrag niet duurzamer. Ze vliegen vaker, kopen meer kleding, leven in grotere huizen en pakken vaker de auto. Wel hebben ze een duurzamer voedingspatroon: ze eten minder vlees en kiezen vaker voor biologisch.

Klimaatkeuzes en klimaatworstelingen

Volgens De Vries is duurzaam leven vooral zo moeilijk, omdat ons brein gericht is op kortetermijnbeloningen. Zo ligt ons handelen vaak niet in lijn met wat we willen, omdat aanpassingen minder comfortabel zijn of geld en tijd kosten. En we belonen goed gedrag vaak met slechte gewoontes. We blijven vliegen, want we eten immers minder vlees. Terwijl we het eigenlijk allebei niet zouden moeten doen.

Herkenbaar? Voor ons wel. We zijn goed bezig: we vliegen weinig, fietsen vaak naar ons werk, kopen veel tweedehands en lokaal en eten vegetarisch of minder vlees. Maar ook wij worstelen met klimaatkeuzes en maken soms minder duurzame keuzes. Op naar een nieuw jaar met nieuwe rondes en kansen. Vijf problemen en vijf oplossingen.

Tip 1: Leer een nieuwe gewoonte aan

"Ik fiets elke dag tien kilometer naar mijn werk en terug. Weer of geen weer. Want aan de bus heb ik een hekel en een rijbewijs heb ik niet. Heel duurzaam natuurlijk. Maar twee keer per dag douchen is wat minder duurzaam. In de ochtend heb ik die douche nodig om wakker te worden, dat maak ik mijzelf tenminste wijs. Na zo’n fietstocht door guur weer, heb ik na een zware werkdag echt een douche verdiend. Toch? Ook ik beloon goed gedrag regelmatig met slechte gewoontes. Want ik weet dat er zonder maatregelen in 2030 in heel Nederland een drinkwatertekort ontstaat. En mijn douchegewoontes helpen niet."

Gewoontes zijn er om te veranderen. Het aanleren van een nieuwe gewoonte kost tijd (gemiddeld 66 dagen) en vraagt om volharding. Oefening baart kunst. Wat als ik mijn douchetijd per maand met een minuut verkort? Net zolang tot ik de vijf minuten haal die Milieu Centraal aanbeveelt. Of de tip van mijn collega opvolg. Die zet in de tijd dat het water nog te koud is om er onder te gaan staan, een emmer onder de douche. Het opgevangen water gebruikt ze om haar planten water te geven. Een slimme bespaartip. Een goede motivatie helpt ook. Wil je bijvoorbeeld minder vlees eten? Bekijk wat de impact is van jouw voedselkeuzes. Kijk bijvoorbeeld eens deze must-vee documentaires van Greenpeace!

 

Tip 2: Wat heb je echt, echt nodig in 2025?

Voor Atlas-redacteur Mirjam zijn sommige dingen heel makkelijk. Zo heeft ze geen auto. Geen prestatie vindt ze zelf, maar wel stom dat ze dat altijd moet uitleggen. Papier scheiden gaat ook vanzelf, dat wordt in haar wijk keurig opgehaald. Maar flessen chemisch afval en glazen platen niet en die vergen ingewikkelde tochten naar afgelegen containers. Gelukkig is daar een oplossing voor: de schuur. Als het om de rest van haar huis gaat, zijn adviezen van opruimgoeroe Marie Kondo ook niet aan haar besteed. Op Kondo’s vraag: "Word je er blij van?" luidt haar antwoord altijd volmondig ja. Haar goede voornemen? Minder kopen en hechten.

Spullen komen met een prijs. Niet alleen voor je portemonnee, maar ook voor de natuur. Het massale razendsnel produceren, gebruiken en afdanken van kleding en andere producten leidt tot CO₂-uitstoot, microplasticvervuiling en vervuiling van water. Heb je kleren al meer dan een jaar niet meer aangedaan? Liggen spullen al veel te lang stof te vangen in jouw schuur? Maak er iemand anders blij mee! Wil je toch iets leuks kopen? Bezoek een tweedehandswinkel. Toch dat nieuwe jurkje voor de kerst? Kijk op de website Good on you. Daar zie je hoe duurzaam duizenden kledingmerken zijn als het gaat om milieu, arbeidsomstandigheden en diervriendelijkere productie.  

Tip 3: een goede voorbereiding is het halve werk

“Ja, wel met veel bombarie alle plantjes erin zetten met de buurtjes samen. Maar bijhouden, ho maar. Okee, het is winter en er valt nu niet veel te doen. Alleen heb ik het idee dat ik ook in de lente geen hoge ogen zal gooien vanwege het oogstrelende insectenparadijs voor de deur. Gelukkig heb ik de buurtjes nog”, aldus Atlas-redacteur Mirjam. Zelf ben ik geen haar beter. Voor mijn artikelen interview ik mensen die van hun tuin een insectenparadijs of een 'sponstuin' maken. Heel inspirerend, en ik neem mij elke keer voor om ook in mijn eigen tuin aan de slag te gaan. Maar als ik uit het raam kijk, is dat biodiverse insectenparadijs ver te zoeken. 

Een insectenparadijs krijg je niet vanzelf. Begin met je in de tuin te verdiepen. Hoeveel zon heb je in je tuin? En welke planten passen daarbij? Kijk bijvoorbeeld eens bij Milieu Centraal hoe je je tuin insectvriendelijk kunt inrichten. Welke planten bloeien wanneer en welke insecten zijn er dan? Verdiep je in welke planten inheems zijn en welke niet. Want wat de boer niet kent, vreet-ie niet. Dat geldt ook voor insecten. Kijk welke bodem jouw tuin heeft. Een zandbodem of een kleibodem? Zet al deze dingen op een rijtje en maak een planning: wat ga je in welke maand doen? Zo maak je het overzichtelijker, haalbaarder en leuker voor jezelf!

Tip 4: Bezin voor je begint

Atlas-redacteur Eline Wester vertrok met de fiets naar Trondheim vanuit Nieuwegein. Superduurzaam natuurlijk, maar dan het vliegtuig terugpakken? Dat past toch niet helemaal. Het werd een nachttrein, vijf keer overstappen met de Deutsche Bahn en elke keer haar fiets in zo’n overvolle trein tillen. Vlakbij de Duitse grens viel er een trein uit en moest ze een nacht op station Osnabrück doorbrengen. Haar zwaar beladen fiets moest ze door de kapotte lift twee trappen omhoog tillen, en naar huis fietsen in het pikkedonker was geen optie. Bovendien waren die treintickets waren behoorlijk prijzig. Zou ze het nog een keer zo doen? Nou, nee.  

Duurzaam vervoer vergt inderdaad soms wat meer tijd en aandacht en gaat niet zonder ontberingen. Met de fiets in de trein door Europa reizen is (nu) misschien nog niet de slimste keuze. Maar er zijn veel goede tips die het reizen met de trein wel een fijn alternatief maken, want een vliegreis belast het milieu maar liefst acht tot tien keer zoveel als dezelfde reis per trein.

• Boek drie maanden van te voren, want de treinprijzen stijgen naarmate je dichter op je vertrekdatum zit.
• Nachttreinen zijn ideaal als je lange stukken moet overbruggen.
• Reis je verder dan Berlijn of Parijs? Koop een Interrailpas. Dat is niet alleen goedkoper, maar dat scheelt heel veel gedoe. Je kiest dagen waar je onbeperkt kunt reizen, bijvoorbeeld vijf in een maand.
• Maak je vaak weekendtripjes? Met het Weekend vrij-abonnement van de NS kun je onbeperkt door heel Nederland reizen voor €34,95 per maand.

Tip 5: Laat je niet ontmoedigen

Collega Dieneke werd in maart 2023 verrast door een bouwkeet in haar wijk. ‘Polders aardgasvrij’ stond met grote blauwe letters op de keet. Daar moest ze heen, want hoe vaak gaat het in haar werk niet over duurzaam gedrag en de energietransitie? Nu gebeurt die energietransitie recht onder haar neus. Na een gesprekje met haar man blijkt zo’n warmtepomp wel erg duur. Dan moeten ze ook gelijk vloerverwarming nemen en dat is een hele verbouwing. Op de informatieavond is het guur buiten en heeft ze een hele vermoeiende werkdag achter de rug. Ze blijft die avond thuis, alle goede voornemens ten spijt. In haar lekkere warme woning. Aanhaken kan immers altijd nog… volgend jaar.

Doe het niet alleen, maar samen met je buren. Dat is goedkoper en leuker. Op de kaart Energielabels van gebouwen op de Atlas Leefomgeving zie je welke energielabels zij hebben. Misschien kun je het samen wel aanpakken. Op verbeterjehuis.nl van Milieu Centraal vind je allerlei tips voor eigenaren van koophuizen en huurhuizen. En ben je bang voor hoge kosten? Milieu Centraal zet op deze pagina Subsidies verduurzaming woning alle landelijke, provinciale en gemeentelijke subsidiepostjes op een rij. Nog enkele life hacks die makkelijk uitvoerbaar zijn:

• Check je huis op naden en kieren en dicht ze met tochtstrips.
• Zet ’s avonds de verwarming een halve graad kouder en trek een lekker warme deken over je heen.
• Zet apparaten uit en laat ze niet op stand-by staan en verwarm alleen de kamer waar je op dat moment bent.

Succes en een prettige jaarwisseling!

Wij wensen je heel veel succes. Bedenk je dat ook de koplopers in ons team hun eigen klimaatworstelingen hebben. Wat doe je als een goede vriendin je een prachtige bos bloemen geeft? En jij alleen maar kunt denken aan de cocktail aan pesticiden op die veelkleurige blaadjes? Of als jij je best doet om voor je zoontje duurzaam speelgoed te kopen en hij thuiskomt met plastic rommel van de Sinterklaasviering? Het blijft lastig. Wij zijn benieuwd naar jouw klimaatworstelingen. Mail ze naar atlasleefomgeving@rivm.nl. Wij wensen je een fijn en duurzaam 2025 toe!

Meer informatie

• Gewoontes doorbreken voor een groene wereld, op de website van TU Delft.
• Op de website van het Centraal Bureau voor de Statistiek staat het artikel Klimaatverandering en energietransitie: opvattingen en gedrag van Nederlanders in 2023. 
• Tussen duurzaam denken en doen van het Sociaal Cultureel Planbureau.

Tekst: Jeannine Brand, Atlas Leefomgeving
Kaarten: Atlas Leefomgeving
Foto's: Pixabay; Jeannine Brand, Atlas Leefomgeving