Plant & mens: wilde indigo

De naam valse indigo wijst er al op dat er ook een echte indigo is. Het zijn allebei vlinderbloemigen (Fabaceae). Echte indigo (Indigofera tinctoria) uit India verdrong ooit wede als leverancier van blauwe kleurstof. Het geslacht Indigofera omvat ruim zevenhonderd soorten, vooral uit tropisch en subtropisch Azië en Afrika. Dat uit het blad van echte indigo blauwe kleurstof gewonnen kan worden was al in de oudheid bekend. De stoffen die voor het blauw zorgen zijn dezelfde als in wede.

Wild of vals

Terug naar de wilde of valse indigo (Baptisia tinctoria). Het blad van deze plant kan ook gebruikt worden om kleding blauw te kleuren, al werkt de echte indigo beter. De wilde indigo werd in de negentiende eeuw veel in de Verenigde Staten gekweekt en gaf de werkmanskleding (spijkerbroeken) hun blauwe kleur. Vrijwel alle spijkerbroeken worden tegenwoordig synthetisch gekleurd, alleen voor een enkel exclusief product wordt nog plantaardige indigo gebruikt. Wilde indigo bloeit geel. Hij houdt het in onze tuinen best uit maar is geen spectaculaire showplant. De plant is goed te kweken voor eigen verfgebruik.

Er is nog een verfplant die valse indigo genoemd wordt: Baptisia australis. Deze soort groeit in de Verenigde Staten van Ontario tot Texas. Hij bloeit blauw en heeft voor de tuin sierwaarde – een plant gaat jarenlang mee. Vlinders, nachtvlinders, hommels en bijen bezoeken de bloemen. Het verfrecept is hetzelfde als bij wede.

Onderdompelen

‘Bapto’ is Grieks voor kleuren of onderdompelen (denk ook aan het Engelse woord voor dopen, ‘baptize’). ‘Tinctoria’ komt van het Latijnse woord voor kleuren. Baptisia is een geslacht van langlevende vaste planten uit de familie van de vlinderbloemigen. Net als andere vlinderbloemigen zijn ze in staat om met behulp van bacteriën stikstof uit de lucht te binden, waardoor ze in hun eigen stikstofbehoefte kunnen voorzien. Ze zijn inheems in het zuidoosten van de Verenigde Staten en de prairies van het Midden-Westen. Ze komen daar – afhankelijk van de soort – op verschillende soorten grond voor, soms op relatief natte, dan weer op droge plekken.

Meer informatie

• Wil je de planten in het echt zien? Onder meer in het Nederlands Openluchtmuseum vind je wilde indigo.
• Heb je zelf ervaring met Baptisia tinctoria? Deel je verhalen via educatie@hortus.leidenuniv.nl.

Tekst: Hanneke Jelles, Hortus botanicus Leiden
Foto's: Hanneke Jelles (leadfoto: verven met indigo); Mason Brock, Wikimedia Commons; Sam Droege, Wikimedia Commons
Illustratie: De Handelsplanten, 36 gekleurde platen met byschrift, voor Nederland. Bewerkt door Prof. C.A.J.A. Oudemans