Vleermuizenkennis weer gedeeld tijdens VLEN-dag 2024

Een belangrijk en niet te missen onderwerp op de VLEN-dag vormde de energietransitie in relatie tot gebouwbewonende vleermuizen. Want ook voor vleermuizen is de woningmarkt in Nederland uitzonderlijk krap. Dankzij hun nachtelijk en dus verborgen bestaan, de nuttige bestrijding van plaaginsecten en bescheiden voortplantingssnelheid (maximaal één jong per jaar) leefden gebouwbewonende vleermuizen heel lang bijna onopgemerkt samen met mensen. Deze situatie is inmiddels aan het veranderen.

Uitdagingen bij isolatie

Klimaatadaptatie en energietransitie vragen om betere isolatie van bestaande huizen, waarbij het vullen van de ruimte tussen binnen- en buitenmuren (de spouw) met isolatiemateriaal een goedkope en effectieve maatregel vormt. Ook veel daken worden gevuld met de nodige zonnepanelen. Het is belangrijk om bij dit soort maatregelen de levensbelangrijke verblijfplaatsen van gebouwbewonende vleermuissoorten te beschermen. Die gebouwbewoners vormen namelijk een belangrijk onderdeel van de biodiversiteit in Nederland. Als na-isolatie niet zorgvuldig wordt uitgevoerd, kunnen vleermuizen ontheemd raken, opgesloten worden of zelfs onder de pur komen te zitten. 

Belangrijke en urgente vragen

Hoe stellen we vast of een ruimte van een gebouw een belangrijke verblijfplaats is voor vleermuizen, zonder de energietransitie te frustreren of vertragen? Wat zijn praktische en goede alternatieven voor de vernietigde vleermuisverblijfsplaatsen, en kunnen vleermuizen zich hier wel goed en snel genoeg aan aanpassen? Niet verrassend dat dit thema het gesprek van de dag vormde. Presentaties van David van der Veen, Anne-Jifke Haarsma en Erik Korsten, Kees van Bochove en Sicco Jansen legden de problemen bloot, benoemden successen en mogelijke oplossingen, maar lieten ook zien waar de huidige aanpak nog tekortschiet. Opsporing aan de hand van vleermuis-DNA in de omgeving (eDNA) is een recente innovatie. Onderzoeksgegevens tonen aan dat dit een veelbelovende techniek is als aanvulling op de huidige standaard. Voordat de techniek groot kan worden uitgerold moeten er echter nog wel wat zaken goed geregeld worden.

Een unieke kraamkolonie en bijzondere beelden

Maar er was meer. Vera Mols presenteerde onderzoek naar een wel heel bijzondere kolonie laatvliegers in Castenray. Deze kolonie is uniek vanwege de aanwezigheid van zestien infraroodcamera’s, klimaatsensoren en diverse telpoorten. Deze zijn allemaal opgezet door Stichting de Laatvlieger, onder leiding van Jan Jeucken. Sinds twee jaar is aan dit langlopende onderzoek een project toegevoegd om te leren hoe vleermuizen met hun soorteigen virussen omgaan. Wordt vervolgd, het project loopt nog twee jaar. Er waren ook unieke videobeelden gemaakt door Zomer Bruijn, die zich voor die beelden tot diep in de nacht heeft laten opeten door muggen. De beelden toonden aan dat er opvallend veel dieren in een klein vleermuiskastje passen, lieten stuntelende jonge vleermuizen zien en een ouder dier dat in minder dan een seconde een mug vangt.

Meervleermuizen, boomholtes en de Leo Bels-prijs

Anton van Meurs en René Janssen lieten vlieggedrag van meervleermuizen in Rotterdam zien. Deze dieren zijn mogelijk gebaat bij een toename van wateropslagplekken in de stad. Kamiel Spoelstra besprak hoe het gebruik van verschillende lichtkleuren van lampen andere effecten opleveren bij vleermuizen dan bij insecten. Binnen de reeks aan korte mededelingen viel het recordaantal georganiseerde activiteiten in Nederland tijdens de internationale ‘Nacht van de vleermuis’ op. Dit evenement vindt jaarlijks plaats op de laatste zaterdag en zondag van augustus die volledig in het weekend vallen. Verder werd duidelijk dat er nog onvoldoende kennis is op het gebied van het herkennen van boomholtes die worden gebruikt door vleermuizen. Tot slot werd de Leo Bels-prijs uitgereikt aan een van de grondleggers van vleermuisonderzoek en het gebruik van ‘bat detectors’ in Nederland: Herman Limpens. Deze prijs vormt een erkenning voor personen die zich op bijzondere wijze hebben ingezet voor de bescherming van vleermuizen.

Samenwerken, een succesfactor voor bescherming

De VLEN is de Vleermuiswerkgroep Nederland en een werkgroep van de Zoogdiervereniging. Deze jaarlijks georganiseerde VLEN-dag toonde maar weer eens aan dat het onderzoek naar vleermuizen altijd in beweging is. We weten al best veel over deze vliegende zoogdieren, maar nog lang niet genoeg om ze optimaal te kunnen beschermen. Evenementen als de VLEN-dag dragen bij aan het delen en vergroten van kennis over vleermuizen. Hoe meer we weten, des te beter wordt de bescherming van vleermuizen en des te groter wordt het draagvlak voor deze nuttige dieren. Dat is in het kader van de energietransitie geen overbodige luxe.

Meer informatie

De VLEN-dag is terug te kijken via YouTube. De presentaties zijn te bekijken door onder de video de beschrijving te openen.

Tekst: Lineke Begeman, René Janssen en Niels de Zwarte (VLEN), Zoogdiervereniging
Foto's: Erik Broer, Niels de Zwarte, René Janssen en Zomer Bruijn