#25jaarNEM: Een kijkje in de keuken bij het Meetprogramma Zoldertellingen Vleermuizen

Zolders en torens van kerken en kloosters, maar ook van andere (oude) gebouwen, vormen voor een aantal vleermuissoorten belangrijke verblijfplaatsen. De in Nederland zeldzame grijze grootoorvleermuizen en ingekorven vleermuizen zijn er van afhankelijk voor hun kraam- en zomerverblijfplaatsen. Ook veel andere soorten, zoals bijvoorbeeld gewone grootoorvleermuizen, laatvliegers en baardvleermuizen maken regelmatig gebruik van dergelijke ruimten.

Trends en verspreiding

Bij de zoldertellingen van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM) ligt de focus voor aantalsmonitoring in de eerste plaats op het bezoeken van de verblijfplaatsen van de ingekorven vleermuis en de grijze grootoorvleermuis. Van deze soorten worden vrijwel de hele zomer populaties geteld. Dit gebeurt in Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. Door dit jaarlijks te herhalen, krijgen we inzicht in hoe het met deze soorten gaat. Groeien de populaties? Nemen ze af? Of blijven ze op een gelijk niveau?

Voor alle zolders en torens waar andere soorten vleermuizen worden aangetroffen (in heel Nederland), zoals laatvliegers, gewone grootoorvleermuizen of baardvleermuizen, vormen de tellingen een bijdrage aan het onderzoek naar hun voorkomen (verspreiding). Veranderingen in de aanwezigheid van die soorten op zolders en in torens geven voor die soorten een aanwijzing voor veranderingen in verspreiding en, mits er veel zolders en torens herhaaldelijk worden bezocht, ook voor veranderingen in de populaties.

De zolder op

Een jaarlijks bezoek aan een (kerk)zolder of -toren is heel bijzonder en een belevenis op zich. Je bezoekt plaatsen waar bijna nooit iemand komt. Een zoldertelling begint met het maken van een afspraak. Bij nieuwe kerken en contacten vergt dit enig doorzettingsvermogen, maar de ervaring is dat als contacten eenmaal gelegd zijn het jaar erop een afspraak makkelijk is gemaakt.

Een zolder bezoeken doe je met minimaal twee tellers en meestal worden er meerdere kerken op een dag geteld. Uitgerust met zaklamp, hoofdlamp en fotocamera ga je met een of meerdere medetellers op pad. Soms wil een koster of beheerder van de kerk graag mee naar boven, maar in veel gevallen haal je de sleutel ergens in de buurt op en ga je zelf op ontdekkingstocht.

Eenmaal op de zolder of in de toren speur je naar vleermuizen en hun sporen, met name de kleine keuteltjes. Ook aan de hand van de keuteltjes kunnen een aantal soorten vleermuizen worden onderscheiden. Eenmaal weer beneden is de beheerder vaak erg benieuwd wat er is ontdekt. Na afloop van de telling worden de resultaten doorgegeven aan de Zoogdiervereniging. Na verwerking belanden de resultaten bij het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Meedoen

Zoldertellingen van vleermuizen zijn leuk, spannend en vooral belangrijk voor het onderzoek naar en de bescherming van vleermuizen. Het telseizoen is in de periode van 15 juli tot en met 15 oktober. In die periode bezoek je een zolder eenmalig.
Voor het meedoen met het meetprogramma NEM Zoldertellingen Vleermuizen is ervaring met vleermuizen niet vereist. Je gaat eerst mee met meer ervaren tellers en leert zo (sporen van) vleermuizen herkennen. Heb je al wel ervaring met het herkennen van (sporen van) vleermuizen? Dan kun je, na afstemming met de provinciaal coördinator en na het ontvangen van je vergunning om verblijfplaatsen van vleermuizen te betreden, zelf op pad. Vanwege de veiligheid ga je in principe altijd met meerdere mensen een zolder op of toren in.

Meer informatie

• De Zoldertellingen zijn een van de elf Meetprogramma’s die de Zoogdiervereniging in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring coördineert. Wil je meedoen kijk dan op NEM Meetprogramma's van de Zoogdiervereniging.
• De resultaten van de NEM Zoldertellingen worden jaarlijks met de vrijwilligers van alle meetprogramma’s gedeeld via de Telganger.

Tekst: Neeltje Huizenga, Zoogdiervereniging
Foto's: Neeltjus Huizenga, Zoogdiervereniging; Jan Buys