Het Meetnet Nachtvlinders is een van de meest recent opgezette meetnetten. Sinds 2013 is het een landelijk meetnet, nadat het Natuurhistorisch Genootschap Limburg enkele jaren eerder al in Limburg van start was gegaan. De eerste jaren waren er ongeveer 50 meetpunten, voornamelijk in tuinen. In die tijd werden vooral kwikdamplampen gebruikt, en om die te laten branden had je 220 volt nodig, wat vooral in de tuin beschikbaar was. Een aggregaat in een natuurgebied achterlaten is natuurlijk wel spannend. Vanaf 2018 is het aantal meetpunten flink gestegen waarbij het totaal aantal over de 1300 zat in 2023! Deze stijging is vooral te danken aan het ontwerpen van een handige draagbare lichtval die op een powerbank brandt, en daarmee overal te plaatsen is: de LedEmmer. En niet onbelangrijk, met de komst van beeldherkenning heb je altijd een nachtvlinderexpert in je broekzak.
Netwerk Ecologische Monitoring
In 2018 kreeg De Vlinderstichting middelen vanuit het ministerie van LNV (nu LVVN) om een pilot uit te voeren of het meetnet nachtvlinders een volwaardig onderdeel kan worden van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM). Dit bleek het geval en nu is, net als de andere meetnetten van De Vlinderstichting, het meetnet nachtvlinders een volwaardig onderdeel. Hierin werken we samen met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) die de trendberekeningen doet en zorgt voor de kwaliteitswaarborging.
Tellende boeren
In 2019 is De Vlinderstichting samen met de Land en Tuinbouworganisatie (LTO) en BoerenNatuur een samenwerking aangegaan om te zien of boeren zelf nachtvlinders op hun bedrijf willen tellen. In dit eerste jaar namen 21 deelnemers deel, en het antwoord bleek een duidelijk ‘ja’. Dit resulteerde erin dat er in 2023 maar liefst 165 verschillende boeren deelnamen, waarvan er tien al in 2019 waren gestart! Elke deelnemer heeft drie LedEmmers die in dezelfde nacht worden gezet; de eerste in de tuin, de tweede in een regulier beheert stuk en de derde in een stuk waar een bepaalde maatregel ten behoeve van de natuur wordt gedaan, bijvoorbeeld kruidenrijk grasland of een akkerrand. Van deze deelnemers verwachten we niet dat ze elke vlinder op naam kunnen brengen, en daarom vragen we om elke vlinder op de foto te zetten. Deze foto’s worden naar ons gestuurd en vervolgens door ons (met hulp van beeldherkenning) op naam gebracht. Al deze tellingen komen uiteraard ook in het meetnet nachtvlinders terecht. Door dit project hebben wij een stuk beter beeld van het voorkomen van nachtvlinders in het agrarisch gebied en weten we bijvoorbeeld dat er in akkerranden en kruidenrijke graslanden meer nachtvlinders worden gevangen ten opzichte van een regulier beheert stuk.
Een dag in…
Een teldag voor het meetnet nachtvlinders is eigenlijk altijd meteen verdeeld over twee dagen. De eerste dag zet je de nachtvlinderval op de vaste plek die is afgesproken. Vaak wordt dit net voor zonsondergang gedaan. Vervolgens laat je de val het werk doen: de lamp erboven brandt de hele nacht, trekt de vlinders aan die door een trechter in de val met eierdozen terecht komen. In de vroege ochtend, meestal het koudste moment van de dag, kan de val worden geleegd, de vlinders op naam worden gebracht en geteld. Dankzij deze val kan je hele gestandaardiseerde gegevens verzamelen die wij kunnen gebruiken om te meten welke soorten voor- en achteruit gaan. En de teller krijgt een goed beeld van een wereld die normaal nauwelijks zichtbaar is. Zo kan je bijvoorbeeld alleen al in je tuin honderden verschillende soorten aantreffen!
Enkele getallen
Nachtvlinders zijn met 2400 soorten een zeer diverse groep. Binnen het meetnet nachtvlinders werden tot 2023 alleen de 860 soorten macronachtvlinders geteld, maar vanaf dat moment is het ook mogelijk om de resterende soorten microvlinders te tellen. Op onderstaande figuur is te zien hoeveel macronachtvlinders er gemiddeld per week zijn gevangen in 2024 ten opzichte van het gemiddelde over de periode 2019-2023. Zo zie je dat de koude en natte maand juni minder nachtvlinders zijn gevangen. Ook zie je dat nachtvlinders eigenlijk het hele jaar door gemonitord kunnen worden, van vroeg in het voorjaar tot laat in het najaar.
Meedoen
De soorten die in het stedelijk en agrarisch gebied voorkomen worden nu goed gemonitord binnen het meetnet. In natuurgebieden blijven echter de meetpunten achter, terwijl daar juist veel kwetsbare soorten zitten. Daarom zijn we op zoek naar meer vrijwilligers die binnen het meetnet nachtvlinders in natuurgebieden willen vangen. Je hebt hier alleen een LedEmmer voor nodig, toestemming van de terreineigenaar en een goede motivatie om honderden soorten nachtvlinders te gaan zien. Wilt u in natuurgebieden gaan tellen? Neem dan contact op met meetnet@vlinderstichting.nl.
| Dit artikel is deel van een serie in het kader van het 25-jarig jubileum van het Netwerk Ecologische Monitoring. Elke week nemen we een 'kijkje in de keuken' bij een van onze meetnetten. |
Tekst en foto's: Jurriën van Deijk, De Vlinderstichting