Groeiende problemen door Grote waternavel

Grote waternavel komt uit Noord-Amerika en neemt sterk toe in Nederland. Na de import als snelgroeiende vijverplant in de vroege jaren negentig, is de soort regelmatig in de natuur beland, maar verkeerde nog enkele jaren in een ‘sluimerperiode’.

Sterke toename in Nederland

Tussen de jaren 2000 en het begin van 2024 is de soort sterk verspreid, en is het aantal kilometerhokken ongeveer vijftienvoudig gegroeid (van 96 naar 1473 hokken). Grote waternavel profiteert als snelgroeiende plant van de hoge voedselrijkdom van de Nederlandse wateren. De soort kan ondoordringbare, tot dertig centimeter dikke matten creëren in waterwegen, die inheemse soorten onderdrukken en ook nog eens doorstroming kunnen hinderen. Vanuit knopen op de stengels groeien wortels, waardoor het succesvol kan groeien uit fragmenten en zich door onzorgvuldige verwijdering of vervoer makkelijk opnieuw kan vestigen. Het succes van de exoot kan ook deels verklaard worden door de algemeen toenemende watertemperaturen en weinig strenge winters die anders grote delen doen afsterven.

Advies voor beheer

Een recent rapport heeft de schadelijke effecten van Grote waternavel op watergangen verder in kaart gebracht, en biedt handvatten voor beheer en de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Er worden in Nederland steeds meer natuurvriendelijke oevers aangelegd, omdat deze bijdragen aan een hogere biodiversiteit en een betere waterkwaliteit. Het is echter de vraag of de vegetatie van deze oevers een sterkere competitie kunnen aangaan met het woekeren van de Grote waternavel. Een bevinding uit het rapport toont dat intensieve bestrijding van Grote waternavel nog nodig is, maar dat de ecologische waarde van natuurvriendelijke oevers niet lager hoeft te zijn als Grote waternavel aanwezig is. Vanwege de sterke groeikracht van Grote waternavel in voedselrijk water wordt geadviseerd om natuurvriendelijke oevers vooral aan te leggen in situaties met een goede waterkwaliteit. Natuurlijk zou het verminderen van de voedselrijkdom van de waterkwaliteit in Nederlandse wateren de mogelijkheden voor het terugdringen van Grote waternavel vergroten.

Herkenning en waarnemingen doorgeven

Grote waternavel lijkt oppervlakkig op de inheemse Gewone waternavel, maar ze zijn eigenlijk niet te verwarren. De Grote waternavel heeft een 5-lobbig blad met één diepe inkeping tot de steel. Het blijft van belang om groeihaarden zo vroeg mogelijk te herkennen zodat terreinbeheerders in actie kunnen komen. Zie je Grote waternavel ergens groeien? Meld het dan via snApp de exoot, de VERA-app of Waarneming.nl. FLORON zorgt dat de waarnemingen worden gemeld aan terreinbeheerders.

Meer informatie

• Overige informatie is te vinden op de factsheet (pdf: 472 KB) van het NVWA.
• Of lees het artikel Is aanleg van natuurvriendelijke oevers risicovol bij aanwezigheid van Grote waternavel? in "Water Matters" van H2O (vanaf blz 32).

Tekst: Angelo Moerland & Baudewijn Odé, FLORON
Foto’s: Baudewijn Odé; Hans Dekker, Saxifraga; Stef van Walsum
Kaartjes: Nick van Doormaal