Milde winters leiden tot explosieve groei invasieve waterplanten

Uit cijfers van het CBS en FLORON blijkt dat veel exotische waterplanten zich uitstekend thuis voelen in Nederland. Zo is Grote waternavel in 2016 met maar liefst factor 150 toegenomen in vergelijking tot 1990, en het aantal waarnemingen van Parelvederkruid is in deze periode vertwaalfvoudigd. Gemiddeld komt in 160 kilometerhokken een invasieve waterplantensoort voor, zo laat onderstaande grafiek zien.

Gelijk aan de stijgende lijn van het aantal invasieve waterplanten zien we ook de kosten van de bestrijding van deze planten in verschillende regio’s sterk toenemen. Hoewel er nog geen exacte landelijke cijfers zijn, spreken enkele waterbeheerders over drie tot vier keer hogere kosten in 2016 ten opzichte van 2015.

Temperatuurstijging

De gemiddelde jaartemperatuur is de afgelopen eeuw met 1,8°C gestegen. In dezelfde periode nam de gemiddelde watertemperatuur van de Rijn met ruim 3°C toe en de Maas met ruim 2°C. Veel invasieve waterplanten profiteren sterk van de hogere watertemperaturen. Onder gunstige omstandigheden kan een watergang in enkele weken tijd helemaal overgroeid raken met deze planten. Om de gevolgen voor biodiversiteit, waterdoorvoer en veiligheid te beperken worden invasieve waterplanten actief bestreden door waterbeheerders.

Koude winters

Koude winters zijn een steeds grotere zeldzaamheid, zo vertellen de gegevens van het KNMI (pdf; 2,3 MB). De paar koude winters van de afgelopen 15 jaar zijn een stuk minder koud dan de koudste winters van de afgelopen 100 jaar. De strengheid van de winter wordt uitgedrukt in het Hellmanngetal. Dit is de maat voor de koude in het tijdvak 1 november–31 maart, waarbij alle 24-uurs gemiddelde temperaturen beneden het vriespunt worden opgeteld (zonder minteken). Hoe hoger het Hellmanngetal, des te kouder de winter.

Een koude winter is een zeer gewaardeerde helpende hand in de strijd tegen invasieve waterplanten. Koude winters leiden tot een tijdelijke remming in de groei van veel van deze planten en kleine populaties kunnen zelfs geheel afsterven en verdwijnen. Het kost de resterende populaties veel energie om na een koude winter te herstellen. Na een milde winter laten invasieve waterplanten vaak al vroeg in het voorjaar een explosieve groei zien wat leidt tot grote inspanning en hoge kosten voor de verwijdering. Na een koude winter laat deze groei langer op zich wachten of blijft het hele jaar relatief bescheiden. Waterbeheerders hoeven daardoor na een koude winter aanzienlijk minder te investeren in bestrijding.

Onderstaande grafiek laat de relatie zien tussen de strengheid van de winter (Hellmanngetal) en de mate van verspreiding van Grote waternavel. Voor Grote waternavel is 1990 als referentiejaar genomen. De soort is sindsdien enorm toegenomen, maar neemt tijdelijk sterk af na een koude winter.

Bestrijding begint bij tellen

Succesvolle bestrijding van invasieve waterplanten begint bij een snelle waarneming zodat de hoeveelheid te verwijderen planten laag gehouden kan worden. Geef al je waarnemingen van deze planten daarom door via Waarneming.nl of de app NOVA en help de problematiek op de kaart te zetten. Dankzij jouw waarnemingen kan de waterbeheerder snel actie ondernemen.

Tekst: Leonie Tijsma, FLORON
Foto: Roy Kleukers, Nederlands Soortenregister
Grafieken: NEM (FLORON & CBS); Rijkswaterstaat & PBL; KNMI; FLORON