Wow, vliegen onze distelvlinders naar Zuid-Amerika?

Ieder jaar zijn er wel distelvlinders in ons land, maar de aantallen variëren enorm. In goede jaren kunnen we in augustus, als de hier uitgekomen vlinders vliegen, vele duizenden distelvlinders te zien krijgen. Deze zitten dan in onze tuinen om nectar te verzamelen voor de terugtocht. In veel andere jaren blijft het bij enkele of tientallen. Dat heeft te maken met hoeveel er in het voorjaar, in april en mei, hier aankomen. Ze vertrekken aan het einde van de winter vanuit Afrika naar het noorden. Als er een goede voortplanting was in Afrika en er dus veel vertrekken, zijn ze ook nog afhankelijk van de (weers)omstandigheden onderweg. Tegenwind, lage drukgebieden, zware regenbuien en meer kan tegenzitten. Bij slechte omstandigheden zullen niet heel veel distelvlinders hier aankomen om zich voort te planten en dan zijn er dus ook in de nazomer niet heel veel nakomelingen die hier te zien zijn en die aan de reis naar het zuiden kunnen beginnen. Goede distelvlinderjaren waren 2016, 2003, 2009 en 2019.

Een internationaal team van onderzoekers hebben dat topjaar 2019 geanalyseerd en hebben op diverse manieren gekeken naar hoe de trek van de distelvlinder verliep. Daarbij hebben ze onder andere gebruikgemaakt van enquêtes (burgerwetenschap), modellering van windtrajecten, genomica, metabarcodering van pollen en ecologische nichemodellering. Met behulp van isotopen is ook gekeken naar de plek waar de vlinders uit de pop zijn gekomen. De conclusies zijn spectaculair, want het blijkt dat distelvlinders in een dag of vijf tot acht de Atlantische oceaan kunnen oversteken. De vlinders uit Afrika vlogen naar Frans Guyana! Daarvoor hebben ze wel wat hulp nodig van ‘goede’ luchtstromingen. Net als bij ons zal deze oversteek dus zeker niet jaarlijks succesvol kunnen worden afgelegd. Ook in Noord-Amerika komt de distelvlinder voor, maar door naar de pollen te kijken, die de distelvlinders bij zich droegen, kon worden vastgesteld dat deze van Afrikaanse planten afkomstig waren.

Nog spectaculairder was dat men de oorsprong van die Zuid-Amerikaanse vlinders kon vaststellen en het was aannemelijk dat die uit West-Europa kwamen. Het zou dus zo kunnen zijn dat een distelvlinder, die hier in de Oostvaardersplassen uit de pop komt naar Afrika vliegt, de Sahara oversteekt en vervolgens afbuigt om zich uiteindelijk in Frans-Guyana voort te planten. Dat is meer dan 7000 kilometer, echt een ongelooflijke prestatie!

Meer informatie 

• Het rapport: A trans-oceanic flight of over 4,200 km by painted lady butterflies, geschreven door Suchan en collega's in 2024.

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting
Figuur: Suchan et al., 2024
Tekeningen: Blanca Martí