Veel nachtvlinders uit het zuiden

Het toenemen van zuidelijke soorten, want de trekvlinders komen allemaal uit het zuiden, is de laatste jaren al aan de gang. Dit heeft vast te maken met klimaatverandering en -opwarming, waardoor onze streken aantrekkelijker worden voor die vlinders. Dit jaar is er echter wat geks aan de hand: we krijgen veel extreem zeldzame trekvlinders in ons land. Enkele voorbeelden zijn de sierlijke haarbos en de zuidelijke grasuil. De sierlijke haarbos is pas in 2020 voor het eerst in Nederland gevonden. Dit jaar zijn er al maar liefst negen exemplaren waargenomen, voornamelijk langs de kust. Dat hebben trekvlinders ook gemeen met trekvogels: ze volgen vaak landschapselementen om zich te oriënteren. Daarom worden veruit de meeste trekvlinders langs de kust waargenomen. De zuidelijke grasuil was tot enkele jaren terug een echte zeldzaamheid, met ook voornamelijk wat waarnemingen langs de kust. Op het kaartje is echter te zien dat er dit jaar waarnemingen uit alle provincies zijn.

Onder de trekvlinders zijn ook een aantal pijlstaarten. Dat zijn heel grote en vaak fraai gekleurde motten die echt tot de verbeelding spreken. Een van de grootste is de windepijlstaart en deze is bijzonder veel gemeld dit jaar. De grootste aantallen van deze trekvlinder zijn aanwezig in augustus en september. De vlinders vliegen 's nachts en komen op licht af. Ze bezoeken in de schemering en soms bij zonsopgang buisvormige bloemen zoals die van siertabak en kamperfoelie. Vooral witte bloemen die 's avonds opengaan en sterk geuren zijn aantrekkelijk. Door de buitengewoon lange roltong zijn de vlinders ook in staat te foerageren op bloemen waarin de nectar heel diep ligt. Soms worden ze overdag rustend aangetroffen op boomstammen, palen of muren. Een wel heel spectaculaire mot is de oleanderpijlstaart. Deze is uiterst zeldzaam en bovendien zeldzaam mooi gekleurd en getekend. Er zijn slechts een paar waarnemingen van deze vlinder. In 2018 zijn er ook rupsen gevonden, maar de oleanderpijlstaart kan hier (nog) in geen enkel stadium overwinteren. Dit jaar is hij gevonden in Zeeland, Limburg en Noord-Holland.

Bijzonder verhaal

De waarneming in Noord-Holland kwam via een e-mail bij ons binnen. Ellis Castel had de Oleanderpijlstaart gevonden in haar veranda. Ze schreef: "Onlangs trof ik een prachtige, en naar blijkt, zeer zeldzame Oleanderpijlstaart in mijn veranda aan. Waarschijnlijk is de vlinder meegelift op het rouwboeket van mijn moeder, wat op dat moment in de veranda lag. Het mooie diertje zat op een condoleancekaart. Na ruim drie dagen vrolijk (nachtelijk) rondfladderen, heeft het diertje er toch voor gekozen om via een kier de veranda weer te verlaten. Ik beschouw het als een prachtig cadeau van de natuur en een allerlaatste vlinderkusje van mijn moeder."

Tekst: Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Ellis Castel; Kars Veling; Jurriën van Deijk
Kaartjes: NDFF