Het effect van extremer weer op vogels

Mei 2024 is niet alleen een somber record voor zonaanbidders, maar ook voor vogels. De effecten lijken aanzienlijk: van ondergelopen nesten, dode kuikens door onderkoeling, tot minder voedsel met vaak even rampzalige gevolgen. 

Natte 'Beleef de Lente'

Het broedseizoen van vogels werd ernstig verstoord door de relatief koude en natte omstandigheden. Veel jonge kuikens, waaronder die van de ooievaars bij Beleef de Lente zijn door onderkoeling gestorven. De natte omstandigheden maakten het voor de oudervogels moeilijk om hun jongen warm te houden en te voeden. Ook de kerkuilen heeft de regen parten gespeeld. Het slechte weer van de afgelopen weken was voor hen ongunstig. De ouders waren niet in staat om voldoende muizen te vangen. Bij de aanvoer van prooien worden de oudste jongen het eerst gevoerd. Van de zeven jonge kerkuiltjes zijn er nu slechts drie gezond en wel en staan op het punt de nestkast te verlaten.  

Voedselbeschikbaarheid onder druk

De regenval beïnvloedde daarnaast ook de beschikbaarheid van voedsel. Insecten, een belangrijke voedselbron voor veel vogels, kruipen door een lagere temperatuur weg bij regen. Daardoor is het voor oudervogels moeilijker om voldoende voedsel te vinden. Dit kan leiden tot verhongering of verminderde groei van jonge vogels. De grote vogels kunnen wat langer zonder eten, maar kleine vogeltjes eten daarentegen eigenlijk de hele dag door, anders verzwakken ze al snel.

Nesten ondergelopen

Uilen hebben ook moeite met de overvloedige regen. Hun veren worden snel nat, waardoor ze niet meer geruisloos kunnen vliegen. Zo kunnen ze lastiger hun prooien pakken. Vogels met relatief waterdichte veren hebben minder last van de regen, maar blijven toch kwetsbaar in deze natte omstandigheden. Door het hoge water van vorige maand zijn in het oosten van het land duizenden nesten van de oeverzwaluw ondergelopen. Ook andere nesten staan onder water, zoals van soorten als bosrietzanger, visdief en kievit.  

Extremer weer

Timo Roeke van Vogelbescherming Nederland: “De vaker optredende hevige en langdurige regenbuien, zachtere winters en warmere voorjaren in Nederland zijn het gevolg van klimaatverandering. Naar verwachting zal deze ontwikkeling zich de komende decennia nog voorzetten. Dit kan grote gevolgen voor vogels hebben. Ook al passen vogels zich aan en komen ze door de steeds warmere voorjaren eerder naar Nederland, dan kan er toch een probleem ontstaan in de beschikbaarheid van voedsel, aangezien de veranderingen te snel gaan. Ze missen dan de rupsenpiek in Nederland die vroeger is dan het broedseizoen van vogels. Dan hebben ze te weinig voedsel voor hun kuikens.”

Nieuwe kansen 

Een aangenamere zomer kan voor sommige soorten nog een oplossing bieden. De vooruitzichten voor de komende weken zijn gunstiger, nu het weer droger is. Voor sommige vogelsoorten zoals de huismus, spreeuw of merel is het nog niet te laat voor een tweede of zelfs derde broedsel. Het is te hopen dat het weer snel verbetert, zodat deze vogels die meerdere legsels hebben nog een nieuwe kans krijgen. Ook de oeverzwaluw is zo’n vogel die bij een mislukte poging het elders nog kan proberen.

Veranderde leefomstandigheden

Langdurige regenval en overstromingen kunnen onze leefomgeving en die van vogels ingrijpend veranderen. Klimaatverandering vormt dus een extra uitdaging voor vogels, naast de bestaande problemen in hun leefgebieden, zoals verstedelijking en intensieve landbouwmethoden.

Een belangrijke manier om beter met de gevolgen van klimaatverandering om te gaan, is het instellen van klimaatbuffers. Klimaatbuffers kunnen water vasthouden bij veel neerslag zodat steden niet onderlopen en bieden ook een uitkomst tijdens te droge zomers. Tegelijk zijn het vaak geweldige natuurgebieden. Het is daarnaast essentieel om de ontwikkelingen op het gebied van het klimaat goed te onderzoeken, zodat kwetsbare soorten effectief kunnen worden beschermd.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Gonnie van de Schans; Beleef de Lente, Vogelbescherming Nederland; Jankees Schwiebbe; Jelle de Jong