Vanellus vanellus. Kievit met jongen

Klimaatverandering: in april leggen alle vogels een ei?

Centraal Bureau voor de Statistiek
11-DEC-2015 - Het leefpatroon van planten en dieren verschuift steeds vaker als gevolg van klimaatverandering. Dat valt op te maken uit de indicatoren die het CBS beheert. Vooral de groei- en bloeiperiode van planten verschuift naar een eerder tijdstip. Ook beginnen libellen en vlinders eerder te vliegen en wat ook opvalt is dat het eerste kievitsei eerder gevonden wordt dan voorheen, schrijft het CBS.

De indicator ‘eerste eileg zangvogels in Nederland’ laat zien dat het broedseizoen van zangvogels nog nooit zo vroeg is begonnen als in 2014. In de jaren tachtig legde deze groep vogels nog halverwege mei het eerste ei. Tegenwoordig is dat begin mei, een vervroeging van 8 dagen.

Zowel standvogels als trekvogels vervroegen

Bij alle 43 zangvogelsoorten waarvoor voldoende nestgegevens op jaarbasis beschikbaar zijn, begon het broedseizoen eerder. Het gaat hierbij zowel om standvogels als trekvogels en bij trekvogels, zowel om de korteafstandstrekkers die binnen Europa in het najaar naar het zuiden vliegen als om de soorten die ver weg naar Afrika gaan, de langeafstandstrekkers.

Klimaatverandering

Het vroege tijdstip waarop het voorjaar begint kan toegeschreven worden aan de verandering van het klimaat. De gemiddelde jaartemperatuur in Nederland is in de afgelopen eeuw met 1,5 graad gestegen. De tien warmste jaren sinds de weermetingen vallen allemaal in de laatste 25 jaar, waarbij 2015 wereldwijd zeer waarschijnlijk het warmste jaar gaat worden.

Extremen versus lange termijn trend

De kievit legt haar eieren steeds vroeger

Het voorjaar van 2014 viel op door een extreem vroege start. 2013 was juist een extreem koud voorjaar met temperaturen beneden nul tot in begin april. Zoals de KNMI-klimaatscenario’s laten zien, gaat de verdergaande klimaatverandering gepaard met toenemende weersextremen. Het effect van deze recente weersextremen van beide jaren is terug te zien bij de eileg van zangvogels en ook bij de kievit. In 2013 was deze relatief erg laat en in 2014 vroeg. Beide passen evenwel goed in de huidige algemene trend van de vervroeging.

Areaalverschuivingen en daarmee ook veranderingen in populatieaantallen?

Niet alleen het leefpatroon van dier- en plantensoorten verschuift naar een eerder tijdstip, ook verandert het verspreidingspatroon binnen Nederland. Sommige veranderingen kunnen toegeschreven worden aan de klimaatverandering. Zo hebben de afgelopen eeuw tientallen planten- en diersoorten zich in Nederland gevestigd die voor een groot deel afkomstig zijn uit warmere, zuidelijke streken. Daarentegen zijn er maar weinig soorten van noordelijke herkomst verschenen.

Op basis van huidige verschuivingen in verspreidingspatronen en relaties met habitat en klimaat zijn voor vogels en vlinders reeds klimaatscenario’s doorgerekend die grootschalige veranderingen binnen Europa laten zien. Een deel van de voorspellingen van deze modelstudies zijn conform de klimatologische veranderingen reeds uitgekomen.

Meer informatie

Tekst: Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
Foto's: Piet Munsterman, Saxifraga; Rasbak, CC-by-SA licentie

  

  

Laatste berichten

Zie ook