Slakken vreten voorjaarspaddenstoelen weg in een mum van tijd!

Er komen in Nederland circa tweehonderd soorten satijnzwammen voor. De Harde voorjaarssatijnzwam (Entoloma clypeatum) is een basidiomyceet (plaatjeszwam) in het genus Entoloma onder sectie Nolanidea. Entoloma’s of satijnzwammen bezitten hoekige sporen en bij de soorten van de sectie Nolanidea verkleuren de plaatjes van wit naar grijs en tenslotte naar roze. De Harde voorjaarssatijnzwam is een biotrofe parasiet van planten uit de Rozenfamilie (Rosaceae), zoals meidoorn, diverse soorten aangeplante rozen, Sleedoorns, vruchtbomen, enzovoort. Er zijn twee variëteiten bekend die verschillen door enkele microscopische details (al of niet met gespen) en 4 forma’s. Dit zijn f. xanthophyllum met gele lamellen, f. pallidogriseum met bleke exemplaren, f. hybridum met een dunnere steel en smalle basis, deze is een zwakkere en niet zo stevige forma van de Harde voorjaarssatijnzwam, en f. clypeatum met een solide, harde steel die volgens de literatuur niet aangevreten wordt door insecten. Deze forma is bezet met kleine oneffenheden en daardoor enigszins ruig.

Onze aangevreten vondst

De algemeen voorkomende Harde voorjaarssatijnzwam komt voor in bossen, parken, heggen en struwelen op allerlei typen bodem. In Oostzaan werden prachtige exemplaren aangetroffen in de buurt van een meidoorn. De foto’s uit dit artikel werden dan ook hier gemaakt. Eerst werd gedacht dat deze Harde voorjaarssatijnzwammen meer bij een Taxus hoorde die daar staat omdat ze daaronder stonden, maar dat moet wel op een vergissing berusten. Het bolwerk van deze soort in Recreatiepark Het Geestmerambacht bracht dit jaar na lang zoeken slechts één door slakken afgekloven exemplaar aan het licht. 

Een paar jaar geleden werd de Harde voorjaarssatijnzwam al zeer vroeg tijdens een winterexcursie (op 15 februari 2020) aangetroffen. Dit jaar was er ook iets vreemds aan de hand, want op de jaarlijkse groeiplaatsen ontbraken ze. Slechts een zeer door slakken aangevreten exemplaar viel ons ten deel. De vele regen die de afgelopen maanden bij bakken uit de lucht kwam vallen bij een min of meer gelijke temperatuur van circa tien graden Celsius, zal hier een rol bij hebben gespeeld.

In ieder geval was dit weertype ideaal voor de ontwikkeling van meer slakken dan normaal. Paddenstoelen vallen geregeld ten prooi aan slakken. Vrijwel alle Harde voorjaarssatijnzwammen waren geconsumeerd door het enorme grote aantal slakken, maar ook andere voorjaarssoorten ontbraken. We vonden nog één exemplaar als bewijs dat er toch nog exemplaren te vinden moesten zijn. Dit exemplaar had een sterk aangevreten hoed en steel waardoor deze Voorjaarssatijnzwam nog nauwelijks te herkennen viel. In tegenstelling tot dit jaar, waren de jaren 2002, 2003 en 2020 topjaren met een ongekend hoog aantal Harde voorjaarssatijnzwammen.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Piet Brouwer