Weinig paddenstoelen, maar wel Houtknotszwammen

Elke paddenstoelenliefhebber heeft dit wel eens meegemaakt. Dagen dat er vrijwel niets wordt waargenomen wat op een paddenstoel lijkt! De tijd van het jaar speelt hierbij natuurlijk ook een rol van betekenis. De voorjaarssoorten hebben grotendeels hun tijd erop zitten en de zomer- en najaarssoorten moeten nog komen. Bij ons kwam het meer door een gebrek aan tijd, want paddenstoelen zijn in elk jaargetijde te vinden, mits je de tijd neemt om goed te zoeken.

Houtknotszwammen

De Esdoornhoutknotszwam (Xylaria longipes) is een zwarte, slanke zakjeszwam of ascomyceet met een duidelijke steel en een dikkere top waarin de sporen gevormd worden. Deze sporen meten 13-16 bij 5,5-7,5 micrometer en zijn kleiner dan die van de Houtknotszwam (Xylaria polymorpha) met 22-29 bij 7-9 micrometer. Slanke exemplaren van de Houtknotszwam worden soms verward met de door ons op dezelfde dag aangetroffen Esdoornhoutknotszwam. Bij twijfel kan de microscoop helderheid brengen vanwege het verschil in sporengrootte. Beide soorten houtknotszwammen komen in ons land algemeen voor en kunnen het hele jaar door worden gevonden. Het favoriete substraat is voor beide soorten in ons land ruimschoots aanwezig.

Esdoornhoutknotszwam

Pas in 1960 werd deze soort voor het eerst als zodanig in Nederland herkend. Dood esdoornhout is zonder twijfel het substraat waar de Esdoornhoutknotszwam het meest op wordt gevonden. Vooral dode stammen en stronken die deels vergraven op de bodem liggen zijn favoriete locaties. Er zijn nog enkele andere dode houtsoorten waar de Esdoornhoutknotszwam op kan worden gevonden zoalsver Zomereik, Beuk, Iep en Es. Vondsten van deze houtsoorten zijn echter zeldzame uitzonderingen. Esdoornhout is bij deze soort duidelijk favoriet, zoals zijn Nederlandse naam ook suggereert. Veel paddenstoelenliefhebbers gaan er blindelings vanuit dat de Esdoornhoutknotszwam uitsluitend op dood esdoornhout gevonden kan worden. Maar de paddenstoelen verschijnen vooral als het oude hout in slechte staat verkeert en daardoor moeilijk te herkennen is. Van de 69 vondsten van de Esdoornhoutknotszwam uit het bestand van Paddenstoelenwerkgroep De Noordkop waren er 67 afkomstig van dood esdoornhout, één van het hout van de Paardenkastanje en één van dood essenhout.

Houtknotszwam of Dodemansvingers

De Houtknotszwam (Xylaria polymorpha) is een knotsvormige, geheel zwarte zakjeszwam of ascomyceet met een duidelijke steel en een verdikt en verbreed deel waarin de sporen worden gevormd. Vanwege de vorm en de kleur wordt deze soort ook wel Dodemansvingers genoemd. Slanke vormen van de Dodemansvingers zouden verwisseld kunnen worden met de Esdoornhoutknotszwam. Ze zijn inderdaad nauw verwant, maar de Houtknotszwam heeft een andere voorkeur voor de soorten dood hout. Beuk wordt als gastheer het meest gemeld (maar vaak wordt nagelaten de houtsoort te noemen). De Houtknotszwam kan soms ook als zwakteparasiet op beschadigde, levende bomen worden gevonden.

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging