Vele Ruig elfenbankjes op berkenstammetjes van padranden

Het Ruig elfenbankje (Trametes hirsuta) leeft van het dode hout van loofbomen en struiken, zelden vind je ze op naaldhout. Ze zijn éénjarig en kunnen het hele jaar door worden gevonden. In Nederland komen zes Trametes-soorten voor. De bekendste is het Gewoon elfenbankje (Trametes versicolor). Het Gewoon elfenbankje is altijd één van de algemeenste paddenstoelen van ons land geweest. In ons land komen veel meer paddenstoelensoorten voor die de naam Elfenbankje in hun Nederlandse naam hebben, maar niet behoren tot de echte Trametes-soorten. Vertegenwoordigers van families als Antrodiella, Cerrena, Lenzites, Flaviporus, Gloeoporus worden namelijk ook Elfenbankjes genoemd.

Het Ruig elfenbankje onderscheidt zich ook van deze andere elfenbankjes door de lange, duidelijk ruige stugge beharing. De soort die wij troffen op de berkenstammetjes aan de randen van de paden in het park, bleken zoals verwacht allemaal exemplaren van het Ruig elfenbankje te zijn. De stevige ruige gezoneerde beharing is zonder meer kenmerkend voor het Ruig elfenbankje. Deze beharing op de hoed vormt concentrische ringen met afwisselend korte en lange beharing. De hoedjes bezitten aan de onderkant dikwandige gaatjes bestaande uit twee tot vier poriën per millimeter. De kleur van de zones van de hoed-beharing varieert van vuilwit tot geelbruin, soms ook groenig door algen. Microscopisch gezien bestaan er weinig verschillen tussen de diverse soorten elfenbankjes. Ze bezitten trimitisch hyfenweefsel en cilindrische sporen van ongeveer dezelfde grootte.

Ecologie en verspreiding

Het Ruig elfenbankje heeft een landelijke verspreiding met het zwaartepunt van het voorkomen op de hogere zandgronden en in de duinstreek. In de kleigebieden is het voorkomen dun gezaaid, vermoedelijk door een gebrek aan substraat (dode stammen en dikke takken). Het Ruig elfenbankje komt in Nederland het meest voor op beuk en berk. Andere boomsoorten zijn eik, populier, zure kers en vogelkers, els, esdoorn, wilg, lijsterbes, es en grove den. Ruig elfenbankjes worden vaak op open plekken in de zon gevonden, zoals open plaatsen in het bos of zoals bij onze vondst langs paden in een open park. Blijkbaar kan de soort de droogteperiodes, waar we tegenwoordig vaak mee te kampen hebben, goed verdragen. De soort is vooral in recente tijd algemeen geworden: in 1970 was de soort nog maar uit 35 atlasblokken bekend. Opvallend is dat de aanwezigheid van de soort vaak gepaard gaat met de aanwezigheid van twee andere gaatjeszwammen: de Vermiljoenhoutzwam (Pycnoporus cinnabarinus) en de Winterhoutzwam (Polyporus brumalis). Gericht onderzoek hiernaar is geboden. 

Tekst en foto’s: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische vereniging