Waterdiertjes kunnen helpen bij de schoonmaak van ons afvalwater

Afvalwater, bijvoorbeeld afkomstig van huishoudens, wordt schoongemaakt door rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s), waarna het wordt teruggeleid naar oppervlaktewateren en rivieren. Maar na het zuiveren blijft er ook een grote hoeveelheid restslib achter. Een uitdaging voor de RZWI’s, want het opruimen van dat slib is erg duur. Het bestaat echter voor een groot deel uit restjes die prima gegeten kunnen worden door ongewervelde waterdieren zoals wormpjes, dansmuglarven en mosselen. Tijdens zijn promotieonderzoek binnen het Aquafarm-project zocht Tom van der Meer uit hoe zulke diertjes restslib kunnen afbreken.

Snellere afbraak als soorten samenwerken

Van der Meer is onderzoeker bij Wageningen Environmental Research, een van de partners in het Aquafarm-project dat een nieuwe manier ontwikkelt om afvalwater te zuiveren. "Met een team hebben we gekeken hoe snel verschillende soorten ongewervelde waterdieren het restslib kunnen opeten", vertelt hij. "De winnaars waren de dansmuglarven. Slib met deze larven erin brak wel vijf keer sneller af dan slib waar deze larven niet in zaten. Niet alleen zagen we dit effect op slib afkomstig van verschillende zuiveringsinstallaties. Ook zagen we dat als je soorten bij elkaar zet, ze samen nog meer slib kunnen afbreken." Daarnaast zorgen ze met hun gewoel en gegraaf dat er genoeg zuurstof in het slib komt, waardoor methaan (een krachtig broeikasgas), niet kan ontstaan.

Voedingsstoffen uit water halen

In 2027 moeten alle EU-lidstaten hun waterkwaliteit verbeterd hebben, zodat ze voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Oppervlaktewater mag bijvoorbeeld geen hoge concentraties voedingsstoffen meer bevatten, zoals stikstof en fosfor, omdat die kunnen zorgen voor het verdwijnen van gevoelige dier- en plantensoorten. Ook kan te veel stikstof en fosfor zorgen voor een bloei van blauwalgen, wat zowel voor de mens als dieren en planten negatief kan zijn. Toch blijven dit soort stoffen na zuivering van afvalwater vaak nog aanwezig, en worden ze weer geloosd op rivieren en beken. Van der Meer: "Ook hierbij kunnen flora en fauna een oplossing bieden. Zo kan een combinatie van mosselen en algen bijna alle voedingsstoffen uit het afvalwater verwijderen. In het Aquafarm-project zijn ook drijvende planten getest, zoals kroos, die hier heel effectief in zijn."

Verdere ontwikkeling door waterschappen

Twee Nederlandse waterschappen ontwikkelen de komende jaren een test-installatie die gebruikmaakt van de bevindingen en die ongeveer 75 kuub afvalwater per dag gaat zuiveren. Van der Meer: "Dit biedt een mogelijkheid om afvalwater op een natuurlijke manier schoner te krijgen. Bovendien kan het een kostenbesparing opleveren, en draagt het bij aan een betere waterkwaliteit van de Nederlandse natuur. Misschien gebruiken over tien jaar alle waterzuiveringsinstallaties technieken gebaseerd op deze nature-based solution."

Tekst: Wageningen University & Research
Beeld: Bert Knot, Creative Commons CC BY-SA 2.0 (leadfoto rioolwaterzuiveringsinstallatie bij Alblasserdam); Tom van der Meer