Honderden gamma-uiltjes tijdens Tuinvlindertelling
De VlinderstichtingAtalanta met stip op nummer 1
Vorig jaar stond de dagpauwoog nog op nummer 1, dit jaar verstoten van zijn troon naar plek 4. De atalanta werd in de dagen voor de telling al veel waargenomen en met 8.900 imago’s door heel het land is deze dagvlinder de winnaar van 2023. De atalanta is een trekvlinder, in het voorjaar zien we vlinders die hier hebben overwinterd en die worden aangevuld met trekvlinders uit het zuiden. De nakomelingen daarvan vliegen in juli en augustus. Atalanta werd op de voet gevolgd door het klein koolwitje (8759) en de citroenvlinder (8433). De citroenvlinder heeft zich goed laten zien ondanks de hoge temperaturen; in de zomer kruipen de meeste citroenvlinders weg om te ‘overzomeren’ en zie je dus niet.
Top 10 dagvlinders
Regionale verschillen
De citroenvlinder heeft zich met name in het oosten van het land laten zien, de atalanta juist meer in het westen en zuiden van het land. De kleine vos en het koevinkje werden dit jaar voornamelijk in het noorden gesignaleerd en de grote koninginnenpage in het zuiden én in de kop van Overijssel (van de koninginnenpage verwachten we een week of twee nog een piek). De kleine vos was vroeger vrijwel ieder jaar in de top drie te vinden, en zelfs een keer trotse winnaar van de Tuinvlindertelling. Dat is nu echt niet meer het geval. Zeker op de zandgronden in het oosten en zuiden is de kleine vos een zeldzame vlinder geworden. Daar zie je soms meer grote vossen dan kleine vossen; twintig jaar geleden was dat ondenkbaar.
Waar zijn de vlinders?
Al sinds het voorjaar zien we deze vraag regelmatig voorbijkomen ‘Waar zijn de vlinders?’ Vrijwilligers, donateurs en volgers op onze sociale-mediakanalen maken zich regelmatig zorgen om de vlinderstand. Het was een matig voorjaar, vervolgens kwam de gebruikelijke juni-dip. En nu met de Tuinvlindertelling, waar de zomergeneratie al aan het vliegen was, is de opbrengst minder dan vorig jaar. Als we de cijfers vergelijken dan zijn bij een gelijk aantal tellingen ruim 15 procent minder vlinders geteld dit jaar. Bij 85 tellingen zijn helemaal geen vlinders gezien.
''Ik heb net mijn telling van 1 citroenvlinder doorgegeven. Het is dit voorjaar echt bar en boos hier.''
Wat betreft de veel voorkomende soorten die geen hoge eisen stellen aan hun leefomgeving (zoals bij de meeste tuinvlinders): daar is herstel goed mogelijk. Zelfs na een generatie met weinig vlinders kunnen ze zich in een volgende generatie weer herstellen. Zo kan het zijn dat je weinig witjes in het voorjaar ziet en in de zomer zijn ze weer in grotere aantallen aanwezig. Maar de zeldzame en bedreigde vlinders hebben minder kans om weer te herstellen, doordat ze al in lage aantallen voorkomen en onder druk staan van alle andere drukfactoren. Denk aan intensief landgebruik, verdroging, vermesting en ook klimaatverandering, met name klimaatextremen.
"900 m2 vol bloeiende kruiden, vandaag 1 koolwitje."
De gamma-uil was wél aanwezig. En hoe!
Op vrijdag werden we verrast dat momenteel de gamma-uil (dagactieve nachtvlinder) in grote aantallen in tuinen voorkomt. Een soort die niet op onze Tuinvlinderlijst staat. We hebben gekozen voor de meest algemene en herkenbare soorten dagvlinders, soorten die veel in tuinen voorkomen. De gamma-uil werd regelmatig ook voor de bekende kolibrivlinder aangezien. Deze opvallende verschijning is al wel enkele jaren in de Tuinvlindertelling opgenomen als soort. Het is ook een dagactieve nachtvlinder, en is dus een uitzondering op de Tuinvlinderlijst. De kolibrievlinder werd dit jaar 1524 keer geteld.
De gamma-uil is een trekvlinder. De exemplaren die wij momenteel zien, zijn afkomstig uit het Middellandse Zeegebied. Zo half juni vliegen de gamma-uilen noordwaarts. De aantallen gamma-uilen verschillen van jaar tot jaar. Waarom ze nu veel worden gezien, kan verschillende redenen hebben. Mogelijk komt het door hoge temperaturen in Zuid-Europa. De gamma-uil kom je veel tegen omdat deze ook overdag actief is. Hierdoor werd deze soort ook veel tijdens de tuinvlindertelling gezien. Je ziet ze op veel bloeiende tuinplanten, vooral vlinderstruik en lavendel zijn in trek. Omdat de gamma-uil eigenlijk niet kan overwinteren in Nederland, leggen ze nu de eitjes, en de vlinders die daaruit voortkomen vliegen in het najaar weer terug. Losse waarnemingen van de gamma-uil kunnen alsnog ingevoerd worden via Telmee of Waarneming.nl.
Het hele jaar tellen
Volgend jaar is er weer een Tuinvlindertelling. Wie daar niet op wil wachten, kan het hele jaar door vogels, vlinders, zoogdieren, amfibieën en insecten tellen in de tuin. Meer informatie op Tuintelling.nl.
Help mee vlinders beschermen. Download het boekje ‘Tuinieren voor vlinders’ en ‘Aan de slag voor insecten’ voor praktische tips. Tel ook buiten de tuin vlinders en breng daarmee de vlinders in kaart, dat kan overal met een flextelling van De Vlinderstichting.
Op de hoogte blijven van nieuws rondom vlinders en over activiteiten/projecten van De Vlinderstichting? Abonneer je op de digitale nieuwsbrief.
Tekst en kaarten: Vlinderstichting
Foto's: Kars Veling (leadfoto: atalanta)