Handleiding voor stuivende duinen

Vroeger werden duinen in Nederland statisch beheerd: ze werden beplant met helmgras en schermen om het zand vast te houden. Veel duinen dreigen echter dicht te groeien, waardoor een groot deel van de kenmerkende flora en fauna in de knel komt. Dynamisch kustbeheer kan daar verandering in brengen, zonder de waterkerende functie van duinen aan te tasten. Sterker nog, dynamiek in de duinen kan juist een bijdrage leveren aan waterveiligheid, zoetwaterbeschikbaarheid en de landschappelijke waarde van een gebied.

Duin krijgt de vrijheid

Sinds de jaren 90 krijgen daarom dynamische processen op steeds meer plekken langs de Nederlandse kust een kans. Een van de projecten was de creatie van een kerf in de duinen bij Schoorl in 1997. Zo'n opening in de duinen gaf zand, wind en water weer de vrijheid om het duin te vormen. Sindsdien zijn er vele andere kerven ontstaan, soms spontaan, soms met hulp van de mens. Doordat de wind het zand door de kerven blaast, worden de duinen op een natuurlijke wijze hoger en breder. Het kalkrijke zand dat hierdoor boven komt, is een waardevolle toevoeging aan de verzuringsgevoelige duinen.

Handleiding voor duinbeheerders

Tussen al die projecten zitten heel geslaagde en minder geslaagde voorbeelden. Om beheerders te helpen goed voorbereid aan de slag te gaan, heeft Programma naar een Rijke Waddenzee opdracht gegeven voor de ontwikkeling van de Handleiding Dynamisering Zeereep, waarin de geleerde lessen terugkomen. Vooral bij de voorbereiding gaat het nog wel eens mis. De onderzoekers benadrukken in de handleiding het belang van duidelijke doelen. Het maakt nogal uit of je een kalkrijker duin voor ogen hebt, een gradiënt wilt creëren of juist dynamisering wilt inzetten voor betere kustverdediging. Elk doel of combinatie van doelen vraagt een specifieke aanpak.

Drinkwatervoorziening

De handleiding benadrukt ook het belang van overleg met andere instanties, zoals Rijswaterstaat en waterschappen, over verschillende belangen. Zo moeten ook de invloed van geplande suppleties en de mogelijke effecten op de hydrologie en drinkwatervoorziening worden meegenomen. In een dynamisch duin kan de zoetwaterbel immers in gevaar komen en kan overstroming met zout water voor ongewenste verzilting zorgen. Uiteraard wordt ook ingegaan op de kustveiligheid.

Vinger aan de pols

Daarnaast pleiten de auteurs voor een goede nazorg en monitoring van de projecten. Monitoring is essentieel om de effecten van de ingrepen vast te stellen en waar nodig bij te sturen. Het kan enkele jaren duren voordat de gewenste resultaten waarneembaar zijn. Dus geduld is een schone zaak, met ondertussen de vinger aan de pols.

Meer informatie 

• Naast de handleiding is er ook een korte Checklist Dynamisering Zeereep.
• Op de website van OBN Natuurkennis vind je de presentaties en opname van het OBN kennisuur over Dynamisering van de zeereep van afgelopen voorjaar.

Tekst: OBN Natuurkennis
Foto's: OBN (leadfoto: duinen van Schoorl); Rijkswaterstaat; Peter Vlamings, Saxifraga