De Nederlandse bodem warmt snel op

Bodem in 2050 mogelijk 3° C warmer

Een eerdere studie liet zien dat de bodemtemperatuur in het agrarisch landelijk gebied de afgelopen veertig jaar gemiddeld al met 1,5° C is toegenomen. Dat heeft een sterk verband met de stijgende luchttemperatuur, want warmte wordt voor een deel opgeslagen in de bodem. Guido Bakema, bodemonderzoeker bij Wageningen Environmental Research: “Nieuwe berekeningen in ons onderzoek laten zien dat de bodemtemperatuur de komende dertig jaar met nog eens 1,5° C kan toenemen. Die zal in 2050 gemiddeld zo’n 3° C hoger liggen dan ten opzichte van 1980.”

Kale gronden warmer sneller op

Vegetatie heeft een grote invloed op de mate waarin de bodem opwarmt. Zo kan op een weinig begroeide bodem de gemiddelde bodemtemperatuur 30 procent sneller oplopen dan de luchttemperatuur. Daardoor droogt de bodem verder uit en ontstaat er zelfversterkend effect, met nog meer temperatuurstijging tot gevolg. Dat effect kennen we al in steden, waar zogenaamde hitte-eilanden ontstaan als gevolg van de vele kale oppervlaktes.

Natuurbeheer speelt grote rol bij ontwikkeling bodemtemperatuur

Natuurbeheer is doorslaggevend bij veranderingen in bodemtemperatuur, en voor de mate waarin luchttemperatuur effect heeft op de temperatuur van de bovenste bodemlagen. Bakema: “Bij korte en open vegetatie krijgen atmosferische condities meer vat op de bodemtemperatuur, wat de temperatuurextremen vergroot. Op graslanden gebeurt dat bijvoorbeeld door te plaggen, of zelfs gewoon door te maaien. Kappen en snoeien heeft hetzelfde effect in bossen en struwelen. Maar als vegetatie de kans krijgt om dichter te worden, zie je juist het tegenovergestelde gebeuren.”

Andere inrichting van het landschap kan verdere stijging verminderen

Om verdere bodemtemperatuurstijging te verminderen, is het dus belangrijk dat de bodem beter bedekt blijft. Dat kan bereikt worden met een grotere afwisseling in het landschap, zoals heggen, hooilanden en bosjes. Een landschap met zowel zonnige als schaduwrijke plekken zal droogten en hoge bodemtemperaturen veel beter kunnen weerstaan dan grasland, en zeker dan kale akkers.

Meer onderzoek naar gevolgen voor de landbouw

Bakema: “Het onderzoek heeft zich vooral gericht op de invloed op natuurontwikkeling. Maar ook in de landbouw zijn er belangrijke gevolgen van de stijging van bodemtemperatuur te verwachten, omdat dat een directe invloed heeft op de kieming en groei van gewassen. Meer onderzoek is nodig naar de interactie tussen gewas, bodemtemperatuur en vochtcondities, om de gevolgen van klimaatverandering op agrarische productie beter te begrijpen en daarop te kunnen anticiperen.”

Dit onderzoek is uitgevoerd door Wageningen Environmental Research en gesubsidieerd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, in het kader van het Beleidsondersteunend onderzoekthema KB-programma 36-001-024: Biodiversity in a nature inclusive society.

Tekst: Wageningen University & Research
Foto: Nils van Rooijen (duinlandschap Terschelling)