Nieuwe exotische vis ontdekt in Nederland: de shimofurigrondel

Op 4 augustus 2022 werden er met een hengel drie tot dan toe onbekende grondels gevangen in het Uitwateringskanaal Nol Zeven bij Biervliet (Figuur 1 en 2). Op basis van waarnemingen van shimofurigrondels (Tridentiger bifasciatus) die op 6 november 2022 werden aangetroffen in het kanaal Gent-Terneuzen, beschreef het INBO (Instituut Natuur- en Bosonderzoek, Vlaanderen) de vondst van een nieuwe vissoort voor Europa. Uit dit artikel werd direct duidelijk dat het om dezelfde soort ging als eerder bij Biervliet.

Exotische grondels blijven regelmatig langere tijd onder de radar. Ze komen in verschillende kleuren en maten voor en hebben een grote diversiteit verspreid over de wereld. Door hun onopvallende verschijningsvorm en het leven op de bodem van wateren, vallen ze vaak niet op en weten veel mensen ze niet goed te determineren.

Waar komt de shimofurigrondel vandaan?

De shimofurigrondel komt van nature voor in China, Japan en Zuid-Korea; zowel in zoet als licht brakke watersystemen. Waarnemingen uit zoute systemen (zoutwaarde > 22 ppt) zijn binnen de huidige verspreiding niet bekend. De soort heeft een vrij korte levenscyclus: ze is binnen het jaar geslachtsrijp en kan zich meerdere keren per jaar voortplanten. Ze zijn goed aangepast aan warmer water: de shimofurigrondel kan een temperatuur tot 37°C verdragen.

Exoot

De omvang van de populatie is nog onduidelijk, maar het feit dat er meerdere individuen zijn gevangen in zowel Biervliet als het Gent-Terneuzenkanaal is een zorgelijke bevinding. Dit kan erop wijzen dat de exoot zich gevestigd heeft in onze Lage Landen. Of de soort een invasief karakter aanneemt, is vooralsnog niet bekend, maar zal in de toekomst duidelijk worden. In 2023 worden in enkele wateren in Zeeuws-Vlaanderen visstandbemonsteringen uitgevoerd waaronder Kaderrichtlijn Water (KRW). Waterschap Scheldestromen zal extra aandacht vragen voor mogelijke aanwezigheid van deze exoot. Naast deze waarneming in Europa bestaat er enkel een gevestigde exotische populatie in Californië (Verenigde Staten) sinds de jaren 1990.

Hoe herken je deze vis?

De shimofurigrondel is een kleine vissoort die maximaal twaalf centimeter lang wordt. Deze vis kan gemakkelijk verward worden met andere uitheemse grondels, maar heeft toch een aantal unieke kenmerken. De tweede rugvin en anaalvin hebben een gele tot oranje rand (de lichtere kleur van de anaalvin is zichtbaar in figuur 2). Over de flank loopt een donkere band met witte stippen en op de kaken is een marmertekening te zien. Op de onderkant van de kop heeft de soort kleine witte vlekjes (zie figuur 3). De kleurpatronen kunnen echter variëren tussen populaties wat de herkenning nog bemoeilijkt.

Kolonisatie en habitat: hoe komt deze soort in Europa terecht?

Veel exotische vissoorten worden verspreid door het ballastwater van schepen. Waarschijnlijk is de shimofurigrondel ook op deze manier naar Europa gekomen. Doordat de Westerschelde in bepaalde perioden (afhankelijk van de afvoer) relatief brakke zoutwaarden bevat, kan de grondel via de Westerschelde vanuit het kanaal Gent-Terneuzen het uitwateringskanaal Nol Zeven bereikt hebben. De waarnemingen uit Nederland en België zijn te beperkt om in te kunnen schatten wat het habitatgebruik van de soort hier is. De individuen in Nol Zeven zijn gevangen met de hengel op een meter diepte, enkele meters uit de kant in zoet water. In het kanaal Gent-Terneuzen werden ze op een meter van de oever op 3 à 4 m diepte gevangen met de hengel in zoet water.

Heb jij deze grondel gezien? Geef je waarnemingen door!

Door haar onopvallende uiterlijk kan de shimofurigrondel gemakkelijk over het hoofd gezien worden. Doordat de grondel in nieuwe gebieden als invasief beschouwd kan worden is het erg belangrijk dat er zoveel mogelijk data verzameld worden. De vijf aangetroffen individuen in Nederland en Vlaanderen zijn met de hengel gevangen. Mogelijk dat de soort door sportvissers vaker gevangen wordt.

Heb jij een shimofurigrondel gevangen? Voer je waarneming (met foto) dan in op Waarneming.nl zodat we een beeld krijgen van de mogelijke verspreiding van deze nieuwe vissoort. Daarmee kunnen we in de gaten houden of en hoe de populatie van deze soort zich ontwikkelt en of zij in onze wateren ook een invasief karakter gaat aannemen.

Tekst: Mick Vos, RAVON; Pieterjan Verhelst & Hugo Verreycken, INBO; Bernd van Broekhoven & Niels Patijn, Waterschap Scheldestromen
Foto's: Niels Patijn
Kaart: RAVON