Gifgebruik in de tuin leidt tot minder huismussen

In tuinen waar meer gif wordt gebruikt, zitten meetbaar minder vogels. Dat schrijven de vermaarde Britse bioloog Dave Goulson en zijn collega Canelle Tassin de Montaigu in de wetenschappelijke pers. De onderzoekers analyseerden ruim zeshonderd enquêtes van tuinvogeltellers van de Britse onderzoeksorganisatie BTO. Ze vonden een duidelijk negatief verband tussen gebruik van bestrijdingsmiddelen en vogelrijkdom, maar ook tussen verstedelijking en vogelrijkdom. “Dit laat maar weer eens zien dat je met gifgebruik meer verliest dan alleen onkruid”, zegt Piet Spoorenberg, beleidsmedewerker Landelijk Gebied van Vogelbescherming Nederland.

Meer gif, minder mussen

De British Trust for Ornithology (het ‘Britse SOVON’) stuurde enquêtes naar honderden vrijwilligers die meedoen met hun tuinvogeltellingen. Zij vroegen naar gebruik van bestrijdingsmiddelen en keken ook naar de omgeving van de tuin: was dit in een stedelijke of landelijke omgeving. Van de 615 tuinen waar bruikbare enquêtes van terugkwamen, bleek in bijna een derde bestrijdingsmiddelen te worden gebruikt. In ruim de helft van die gevallen ging het om glyfosaat, de stof die onder andere in Roundup zit, om onkruid te bestrijden. Ook werd in een flink aantal tuinen metaldehyde gebruikt, een gif om slakken te bestrijden. In de tuinen waar glyfosaat werd gebruikt, werden een kwart minder huismussen geteld. Werd er slakkengif gebruikt, dan zaten er bijna veertig procent minder huismussen in de tuin.

Subjectieve informatie

Doordat dit onderzoek gebruik maakt van ‘subjectieve informatie’, namelijk uit een enquête, is het verband wetenschappelijk gezien niet spijkerhard. Iemand die een tuin sowieso vogelvriendelijk inricht en daarmee waarschijnlijk meer mussen trekt, zal immers ook minder snel gif gebruiken. Maar toch is Piet Spoorenberg van Vogelbescherming niet verbaasd door deze resultaten. “Als je onkruid bestrijdt, bestrijd je indirect ook insecten en daarmee ‘vogelvoer’. En zeker van het slakkengif metaldehyde is ook bekend dat het giftig is voor veel meer dieren dan slakken alleen. Dit middelengebruik werkt dus door in de hele voedselketen.”

Dodelijk

Spoorenberg is wel enorm verbaasd dat er überhaupt nog metaldehyde wordt gebruikt in tuinen van mensen die blijkbaar ‘groen genoeg zijn’ om mee te doen aan de tuinvogeltellingen van de BTO. “Zelfs honden kunnen doodgaan als ze dit goedje binnenkrijgen! En er zijn zo veel alternatieven. Van milieuvriendelijke opties als een ingegraven bekertje met wat bier, of een stukje koperdraad rond kwetsbare planten, tot relatief onschuldige middelen als ijzerfosfaat. Dat is onder andere in de handel als Escar-Go. In onze eigen tuin loopt mijn vrouw ’s avonds vaak een rondje om slakken te verzamelen, wanneer de planten te veel worden aangevreten. Zelfs sta ik er iets relaxter in. Slakken horen er ook bij, denk ik dan. Ze zijn voer voor egels en ze breken strooisel af.”

Luis in de rozen

Het gebruik van insecticiden in tuinen is helemaal onbegrijpelijk, vindt Spoorenberg. “Natuurlijk, je rozen zien er even wat minder mooi uit als er veel luizen in zitten, maar dood gaan ze er niet aan. Bovendien zijn luizen uitstekend voer voor bijvoorbeeld mezen en andere vogels. Ik kan maar één plant bedenken die doodgaat door insecten en dat is de buxus, die kapotgaat door de buxusmot. Maar ook dat probleem lijkt zich in de loop der jaren vanzelf op te lossen. Na verloop van tijd hebben onze inheemse vogels ontdekt dat die motjes in de exotische buxus prima te eten zijn. En tuinliefhebbers stappen steeds vaker over op minder kwetsbare planten dan buxus. Zo zie ik nu steeds vaker haagjes van Portugese laurier.”

Handwerk

Gifgebruik in de tuin is helemaal uit den boze, maar Spoorenberg begrijpt wel waarom mensen kiezen voor glyfosaat. “Dat wordt vaak gebruikt op verharding, om ‘onkruid’ tussen de tegels weg te houden, of gras uit het grind. Maar ook daarvoor zijn natuurlijk prima alternatieven. Als tuinieren je hobby is, wat is er dan mis met wat handwerk? Gras kan je tussen de tegels wegkrabben en ongewenste planten kan je ook heel selectief tussen de gewenste planten weghalen. Glyfosaat doodt echt álle planten. En heb je last van plantjes in je grindpad, dan kan je daar heel eenvoudig worteldoek onder leggen. Het regenwater kan dan nog steeds de bodem in, en eventuele plantjes die alsnog opkomen, haal je gemakkelijk weg omdat ze sowieso niet diep meer kunnen wortelen.”

Doorwerken

Voor Spoorenberg is het duidelijk: ‘onschuldig gifgebruik’ bestaat niet. “Je brengt troep in het milieu, wat lang doorwerkt. Als het niet direct schadelijk is voor andere dieren en zelfs voor jezelf, zoals metaldehyde, dan merken vogels en andere dieren het wel indirect, doordat je de basis van de voedselketen overhoopgooit. En het is echt nergens voor nodig!”

Verboden gebruik

Het gebruik van glyfosaat wordt in Nederland inmiddels steeds meer aan banden gelegd. Hoveniers en gemeenten mogen het al niet meer gebruiken om stoepen onkruidvrij te maken. Maar in de landbouw mag het nog wel worden gebruikt, denk aan de bekende oranje velden. Vermindering daarvan verloopt helaas nog niet zo vlot. Uit de meeste tuincentra is het wel verdwenen, maar op sommige plekken kunnen particulieren het nog wel kopen, ziet Natuur en Milieu. Ook worden er schadelijke alternatieven aangeboden. Volgens Spoorenberg is het hoog tijd om zo snel mogelijk te stoppen met de verkoop van deze middelen Volgens Spoorenberg is het hoog tijd om zo snel mogelijk te stoppen met de verkoop van deze middelen. “Dit Britse onderzoek laat zien dat een tuinliefhebber die voor bestrijdingsmiddelen zwicht, meer dan onkruid en slakken zal verliezen.” We kunnen de tuincentra en andere (online) aanbieders een handje helpen door dit gif niet meer te kopen!

Tips voor gifvrij tuinieren

Milieu Centraal geeft met grote regelmaat tips over plagen en onkruiden in de tuin en hoe je die kunt tegengaan zonder gebruik van gif. Ook via Nederland Zoemt kun je inspiratie opdoen.

Tekst: Vogelbeschermig Nederland
Foto's: Shutterstock, Jelle de Jong, Jasper de Ruiter