Hazelaar, een eigenwijze winterbloeier

Hazelaar (Corylus avellana) is een algemene struik die van nature vooral op de hoge zandgronden, Zuid-Limburg en in de binnenduinen groeit. Je vindt de struik vooral in bossen, bosranden en binnenduinen. Hazelaar wordt ook veel aangeplant in tuinen en openbaar plantsoen. Je kunt Hazelaar in vrijwel heel Nederland vinden.

Mannelijke en vrouwelijke bloemen

Aan Hazelaar zitten zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. De mannelijke bloemen zitten aan gelige katjes – ook wel bekend als snottenbellen – die al vanaf het eind van de zomer zichtbaar zijn. Het duurt maandenlang voordat de bloemen pollen produceren; dat gebeurt pas ’s winters. Tijdens zachte winters kan dat al in december zijn, maar de bloeipiek is rond deze tijd van het jaar.

De vrouwelijke bloemen, of zeg maar rustig bloemetjes, verschijnen pas op z’n vroegst in december en daar moet je aanzienlijk beter voor zoeken! Het zijn kleine roze tot donkerrode bloemen die in groepjes van drie of vier bij elkaar staan in de bladoksel. Het roze dat je ziet zijn de stempels (geslachtsorganen) van de bloem. De rest van de bloeiwijze ziet eruit als een bladknop en valt daardoor bijna niet op.

Windbestuiving

Hazelaar is een echte windbestuiver. Er komt geen insect te pas bij de bevruchting van de vrouwelijke bloemen. Zoals een windbestuiver betaamt, produceert hij heel veel hele lichte pollen die meeliften op de wind. Als je tegen een takje tikt kun je hele wolken zien gaan. Bevruchting berust op toeval, omdat een pollenkorrel maar net toevallig op de stamper van een vrouwelijke bloem terecht moet komen. En die kans is natuurlijk heel erg klein, behalve als je heel veel stuifmeel produceert.

De bloei van Hazelaar is voor veel hooikoortspatiënten de start van het hooikoortsseizoen. Pollen van Hazelaar kunnen flink wat jeuk en irritatie veroorzaken bij degenen die er gevoelig voor zijn. 

Eigenwijze winterbloeier

Pas aan het eind van de bloeiperiode krijgt Hazelaar bladeren. Dit is bijzonder, omdat de meeste planten eerst blad krijgen in het voorjaar, en pas daarna gaan bloeien. Planten die eerst bloemen krijgen heten naaktbloeiers; het is ook bekend van Klein hoefblad en Gele kornoelje. Bij Hazelaar is het vermoedelijk de enige manier om windbestuiver te kunnen zijn in een omgeving met veel bomen en struiken. Die dragen nu ook nog geen blad en de wind blaast er lekker doorheen, zodat het stuifmeel andere Hazelaars kan bereiken. 

Meer soorten hazelaar

Naast de inheemse Hazelaar kun je in Nederland ook de Boomhazelaar en Lambertusnoot tegenkomen, de eerste is afkomstig uit de Balkan en Turkije, de tweede is een product van veredeling. Ze zijn niet alleen aangeplant: inmiddels verwilderen deze soorten ook, met name in de stedelijke omgeving. Ze zijn goed te herkennen aan de verschillen van de vruchten die in de loop van de zomer verschijnen, zie deze determinatiehulp. 

Daag jezelf uit

Voor nu is Hazelaar één van de eerste winterbloeiers die het vroege voorjaar aankondigt. Zie je een Hazelaar staan? Daag jezelf eens uit en kijk of je een roze bloem kunt vinden.  

Tekst: Leonie Tijsma & Baudewijn Odé, FLORON
Foto's: Stef van Walsum, FLORON (leadfoto: vrouwelijk bloem van de Hazelaar); Adrie van Heerden; Agirdas, Wikimedia Commons