Bonaire 2050, een natuurinclusieve visie in cijfers

Bonaire, één van de Nederlands Caribische eilanden, staat voor grote uitdagingen, waaronder het beheren van (massa)toerisme en bevolkingsgroei, het voorkomen van hoge erosiepercentages veroorzaakt door het constante grazen van vrij rondlopend vee, het aanvullen van zoet water in de bodem, het vergroten van het gebruik van hernieuwbare energie, het aanpassen aan zeespiegelstijging en extreme weersomstandigheden, het stoppen van het verlies aan biodiversiteit en het ombuigen van de eenzijdige afhankelijkheid van toerisme. Over dertig jaar ziet Bonaire er onvermijdelijk anders uit. Huidige trends zullen deze uitdagingen alleen maar vergroten. Welk alternatief kan de uitdagingen verlichten en een betere toekomst bieden voor mens en natuur?

Kruispunt

Twee vooruitzichten zijn ontwikkeld door middel van een participatief proces met sleutelactoren uit verschillende sectoren. De vooruitzichten zijn het resultaat van een reeks ontwerpsessies, interviews en workshops met lokale experts, besluitvormers en onderzoekers, ondersteund door wetenschappelijke gegevens en veldwaarnemingen. Voor één van de vooruitzichten zijn de huidige trends doorgetrokken naar de toekomst tot 2050. Voor het andere vooruitzicht is een visie voor Bonaire in 2050 geschetst, waarin de natuur in alle sectoren is verweven. Dit omvat het integreren van natuurinclusieve maatregelen, zoals het opvangen van water op daken, het herbebossen en vergroenen van tuinen met behulp van inheemse soorten en het verbouwen van lokaal voedsel. De onderzoekers berekenden hoe deze maatregelen de curven van de verwachte huidige trends zouden ombuigen.

'Deze vooruitzichten vormen een basis voor de dialoog om een positieve verandering op Bonaire te stimuleren’

Huidige trends geëxtrapoleerd

Als de huidige trends zich voortzetten, is de bevolking op het eiland in 2050 twee keer zo groot als nu. Het aantal cruisetoeristen is bijna vervijfvoudigd en de bebouwde kom wordt hiervoor uitgebreid. De vraag naar energie is verdrievoudigd en de vraag naar water is bijna verdubbeld. Ondertussen wordt de toegang tot zoet water steeds moeilijker en kostbaarder met het drogere klimaat. De vrij rondlopende grazers blijven vegetatie verwijderen, waardoor het landschap verder uitdroogt. De voortdurende uitbreiding van de stad maakt deze steeds vatbaarder voor overstromingen en het wegspoelen van land. Het land wordt steeds minder geschikt voor het verbouwen van voedsel en de afhankelijkheid van import van buiten het eiland blijft bestaan. Deze afhankelijkheid maakt het eiland gevoelig voor schommelingen in de wereldhandel en marktprijzen. De kustlijnen worden verder opgebouwd en vormen een aaneengesloten muur van constructies, wat op zijn beurt de toeristische aantrekkingskracht van het eiland bedreigt.

Het alternatief

In een toekomst waarin eilandbeleid en culturele verandering een gunstig partnerschap voor mens en natuur stimuleren, heeft de bevolking op het eiland zich gestabiliseerd. Stadsuitbreiding beperkt zich tot de huidige aangewezen ontwikkelcontouren. Het aantal tussenstops van cruiseschepen is afgenomen en het aantal vliegtuigpassagiers en de bevolking zijn gestabiliseerd, waardoor stadsuitbreiding tot stilstand is gekomen. Er is een duidelijke verschuiving naar hoogwaardig (eco)toerisme met familieherbergen, boetiekhotels en buitenretraites. De meeste energie wordt opgewekt door windturbines. Huishoudens en bedrijfspanden zijn ingericht om regenwater en zonne-energie van daken op te vangen. Alle ingezamelde energie wordt gebruikt via het stedelijke elektriciteitsnet en rurale gebieden slaan energie ter plaatse op met batterijen. Dit versterkt de energieonafhankelijkheid van het eiland en vermindert de afhankelijkheid van geïmporteerde brandstoffen. Water dat van daken en in regenbakken wordt opgevangen, wordt gebruikt voor het besproeien van tuinen. Het vermindert daardoor de energie die nodig is om te ontzilten voor de productie van zoetwater. Vijvers zijn ook opgenomen in de openbare ruimten.

'Verbeelding is cruciaal voor duurzame en eerlijke toekomsten voor al het leven'

Al deze wateropvangmaatregelen verminderen het wegspoelen van zoet water en land, waardoor de koraalriffen worden beschermd tegen verstikking en overmatige verrijking met voedingsstoffen. Natuurlijke waterlopen zijn vrij van door de mens veroorzaakte obstakels en de zones eromheen worden opnieuw begroeid om erosie te verminderen en de wateropname in de bodem te vergroten. Bij nieuwbouw wordt optimaal gebruikgemaakt van heersende windrichting, zonwering en beschaduwing door begroeiing om een ​​comfortabel binnenklimaat te creëren en de behoefte aan airconditioning te beperken. Bij nieuwbouwprojecten wordt de natuurlijke begroeiing grotendeels intact gehouden; er vinden geen volledige ontruimingen plaats voordat de bouwwerkzaamheden beginnen. Op kunuku's worden schaduwbomen geplant als afrasteringspalen, zodat grazers worden vastgehouden in plaats van vrij rond te dwalen. De productie van groenten en fruitbomen is gebruikelijker geworden bij lokale ondernemers. Verse lokale producten worden verkocht aan lokale restaurants, hotels en supermarkten. Plantaardig afval wordt gebruikt als voer voor geiten die voor het vlees worden gehouden in omheinde boerderijen. In de vallei van Rincon wordt een voedselbos ontwikkeld, dat ecotoerisme en lokale activiteiten aantrekt. Gemeenschappen en scholen verbouwen samen ook voedsel in lokale tuinen, waardoor de interesse in eigen voedselproductie en landbouw wordt gestimuleerd.

Deze vooruitzichten vertegenwoordigen een scala aan opties van de richting die Bonaire in de toekomst zou kunnen inslaan en wat er kan worden gedaan om de ene of de andere kant op te sturen. Ze vormen de basis om mensen te betrekken bij het verkennen van mogelijke toekomsten en de gevolgen daarvan voor de samenleving. Hierdoor worden blinddoeken verwijderd om te voorkomen dat het eiland onbewust in schadelijke, en onwenselijke toekomstige situaties terechtgekomt. Het toevoegen van cijfers aan de vooruitzichten helpt mensen zich voor te stellen hoe een wenselijke toekomst eruit ziet en hoe deze te bereiken is. 

Deze vooruitzichten zijn op 15 november 2022 gepresenteerd aan de Eilandsraad van Bonaire en aan het grote publiek tijdens het culturele evenement Nos Zjilea op 26 november 2022, waar het werk is goedgekeurd door de plaatsvervangend gezaghebber.

Meer informatie

• Het Engelstalige rapport Bonaire 2050, a nature inclusive vision (pdf: 4,4 MB).

Tekst: Peter Verweij, Anouk Cormont, Jenny Lazebnik, Bertram de Rooij, Michiel van Eupen & Manuel Winograd, DCNA BioNews
Foto: MMBockstael Rubio
Figuren: Robert Jan van Oosten & Bertram de Rooij