Klimaatverandering en vlinders

Klimaatverandering wordt vaak gezien als opwarming van de aarde. Dat is ook wel een van de consequenties, maar er is veel meer. Voor Nederland zou alleen opwarming betekenen dat we voor meer vlinders aantrekkelijk worden, want de meeste vlinders zijn echte warmteliefhebbers. De paar soorten die juist van de kou houden, zoals het veenbesblauwtje en de veenbesparelmoervlinder, krijgen het moeilijk. Er zullen meer vlindersoorten in ons land verschijnen dan we er kwijtraken, maar dat maakt klimaatverandering natuurlijk niet iets positiefs. Als we kijken welke soorten er verschijnen, dan hebben we het over de opportunisten. Soorten die mobiel zijn en grote afstanden kunnen afleggen, en die niet gespecialiseerd zijn op bijzondere plantensoorten. Een mooi voorbeeld is de koninginnenpage, die flinke afstanden kan vliegen en allerlei waardplanten heeft, van worteltjes in de moestuin tot wilde peen die op heel veel plekken in de wegbermen voorkomt. Specialisten kunnen niet ‘met het klimaat mee’ opschuiven en zullen het dus erg moeilijk krijgen.

En klimaatverandering is veel meer dan alleen opwarming. Een belangrijk aspect, dat ook grote consequenties kan hebben voor vlinders, is het toenemen van extremen: extreme droogte, extreme neerslag, hitte of juist kou. Er zijn altijd al wel extremen geweest, maar de frequentie ervan neemt sterk toe en ook de gevolgen ervan zijn nu veel ernstiger dan in het verleden. Een gezonde populatie vlinders heeft wellicht flink te lijden onder een extreem weersverschijnsel, maar kan er binnen kortere of langere tijd weer van herstellen. Tegenwoordig staan veel vlinderpopulaties al onder sterke druk door het intensieve landgebruik, de versnippering en verdroging. Dat maakt ze veel kwetsbaarder. Als een soort zich op het randje bevindt, is een klein zetje voldoende om ervoor te zorgen dat zo’n soort verdwijnt. En omdat extremen veel meer voorkomen dan vroeger zijn de gevolgen ook veel groter. Voor sommige vlinders kunnen we redelijk inschatten wat de gevolgen van klimaatverandering zullen zijn, maar er is ook nog heel veel onbekend. En de gevolgen zijn soms paradoxaal. Zo zijn er vlinders die verdrinken door de verdroging, en andere die door de opwarming te koud worden.

Wilt u hier meer over horen kom dan naar de lezing in Museum de Domijnen in Sittard op 25 oktober. Daar zal dieper worden ingegaan op klimaatverandering en wat dat betekent voor vlinders. En in datzelfde museum is tot 30 oktober de tentoonstelling Uit het leven van een vlinder te zien van kunstenaar Stefan Cools.

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting