Natuur op de stoep: zilverschoon

Wat een snoesje, dat zilverschoon. Ook al moet u de stralend gele bloemen nu even missen – de bloei is voor dit jaar wel voorbij en ook in de bloeitijd, mei tot augustus, is het aantal bloemen niet overdonderend – toch is zilverschoon (Potentilla anserina) ook nu heel mooi dankzij het blad, met grappige grote kartels. Draai je het blad om dan zie je de satijnzachte zilveren onderkant. Zilverschoon is een overblijvende plant, dat betekent dat hij meer dan eens in z'n levensloop bloeit.

Zout geen bezwaar

De foto bewijst dat zilverschoon zich op de stoep waagt, maar je vindt deze lage, kruipende plant vooral aan de randen van gazons en de bermen van het pad, waar het gras niet te hoog is. Dat er zout gestrooid wordt, is geen bezwaar want ook in de kwelder doet zilverschoon het prima. De wortels en kleine plantjes verschijnen op de knopen van de uitlopers. Er zijn tien kelkbladen en vijf kroonbladen – op Waarneming.nl kunt u goed zien of u nog kans op een laat bloemetje heeft. Bijvoorbeeld waarnemer Frank fotografeerde vorige week een bloeiend exemplaar op Schiermonnikoog.

Krachtig

Zilverschoon behoort tot de Rozenfamilie. Het woord Potentilla is afgeleid van potens, wat krachtig betekent – denk aan het woord 'potent'. Dat is te danken aan het feit dat planten uit dit geslacht grote geneeskrachtige waarde werd toegekend.

Op ons verzoek zocht Hortusvrijwilliger en chemicus Piet Rieff op internet naar wat er zoal aan claims en gebruik rondgaat en dat is heel wat. De wortel kan gegeten worden, las Piet. De wortel wordt gekookt, gebakken of rauw genuttigd. In vroeger dagen werd zilverschoon zelfs geteeld om zijn lekkere, eetbare wortels – laat de planten nu maar fijn staan, ze zetten als maaltijd niet veel zoden aan de dijk en we hebben ze hiervoor niet nodig. Vroeger werden gedroogde wortels tot meel vermalen waarvan een pap of brood gemaakt kan worden. Zilverschoonwortelmeel werd ook gebruikt als verdikkingsmiddel voor soepen. De jonge scheuten zijn als groente te eten. Medisch gebruik was er ook volop: het werd onder meer ingezet als middel tegen ontstekingen in mond- en keelholte, pijnlijke maandstonden en diarree.

Literatuur

Student biomedische wetenschappen Ben van den Aardweg zocht in het kader van een stage in de Leidse Hortus in wetenschappelijke literatuur wat de onderbouwing van de medische claims is. Hij schreef het (Engelstalige) artikel 'Potentilla anserina: a review of literature from 2008-2022 concerning its medicinal properties'. Een mooi overzicht van wat er in wetenschappelijke literatuur gezegd wordt over de werking die aan zilverschoon wordt toegedicht. Dat is heel wat: temperen van het immuunsysteem als dit overactief is, antihoestmiddel, tegengaan van zuurstoftekort in bepaalde weefsels, tegengaan van bacteriële en virusinfecties, voorkomen en bestrijden van te hoge concentraties lipiden in bloed – lipiden zijn vetten of vetachtige stoffen waaronder cholesterol. Verder bescherming van de lever en van de nieren en stabiliseren en beheersen van glucoseniveaus in het bloed. Tot zover de opsomming van werking volgens allerlei internetbronnen. Nu de wetenschap: ruwweg is Bens conclusie dat de werking van zilverschoon geen verbetering is ten opzichte van de huidige en bestaande medicijnen tegen deze kwalen. Het kan misschien een vervangend middel zijn voor patiënten die overgevoelig zijn voor de bestaande geneesmiddelen. Let wel, het is geen oordeel, alleen een overzicht wat er aan wetenschappelijke publicaties verschenen is.

Wilt u zelf nalezen wat Ben aan literatuur gevonden heeft, mail dan educatie@hortus.leidenuniv.nl met vermelding 'PDF artikel Ben van den Aardweg'.

Geen wondermiddel, wel mooi

Zilverschoon is dus geen wondermiddel, maar u kijkt voortaan vast met andere ogen uit naar dit stoepplantje. Geniet ervan en draai een blaadje om om de mooie onderkant te bewonderen. En meld uw vondst voor het stoepplantjesonderzoek.

Tekst: Hanneke Jelles, Hortus botanicus Leiden; met dank aan Ben van den Aardweg en Piet Rieff
Foto's: Hanneke Jelles; KU Leuven