Geheimzinnige Zwarte amaniet aangetroffen in Polderpark Cronestein te Leiden

Adema wist als betrokken lid van de NMV als geen ander dat de Zwarte amaniet in 2000 voor het eerst was gevonden door de in 2003 overleden mycoloog Kees Uljé. Uljé schreef over zijn vondst een artikel in de Coolia, het kwartaalblad van de NMV. Echter, dit was wereldwijd niet het eerst aangetroffen exemplaar.

Herkomst onduidelijk

Niemand kent precies de oorsprong van de Zwarte amaniet (Amanita inopinata). Die geheimzinnigheid is er nog steeds. De wetenschappelijke naam 'Inopinata' betekent 'de onverwachte'. Pas in 1987 werd deze soort officieel beschreven. De soort is moeilijk te verwisselen met welke andere paddenstoel dan ook. Het is een opvallende, grote paddenstoel met het voorkomen van een amaniet zoals de Panter- en Parelamaniet, maar dan met een grijszwarte hoed met grijze vlokken erop. De lamellen van de Zwarte amaniet zijn crèmekleurig met een roze zweem. Na een Engelse publicatie in 2000 bleek dat de Zwarte amaniet reeds in 1964 en in 1972 in Nieuw-Zeeland gevonden was, waarna werd gedacht dat de Zwarte amaniet uit dit land afkomstig zou zijn. Na 1972 is de soort hier nog een aantal malen verschenen, maar nooit in een natuurlijke omgeving. In Engeland kwam men erachter dat de soort eerder gevonden was in 1976, dus ruim voor 1987, het jaar van de eerste beschrijving van de Zwarte amaniet. De Zwarte amaniet kan voorlopig worden beschouwd als een cryptische soort waarvan de herkomst niet duidelijk is.

Toegenomen

Na de eerste vondsten in Engeland nam de Zwarte amaniet hier toe en breidde het aantal vindplaatsen zich uit. Het is hoogstwaarschijnlijk dat de Zwarte amaniet zich vanuit Engeland heeft verspreid naar Frankrijk, België en naar Nederland. De overheersende westen- en zuidwestenwind zal hierbij hebben meegeholpen. Vrijwel alle soorten van het geslacht Amanita leven in symbiose met verschillende soorten bomen. De Zwarte amaniet doet dat echter niet en wordt daardoor op de meest uiteenlopende plaatsen gevonden. Het lijkt erop dat het een soort is van kleibodems. Volgens Kees Bas, een inmiddels overleden mycoloog, is de Zwarte amaniet een saprotrofe soort van modderige kleibedems. Kees Uljé vond hem bij Spookverlaat, een vergelijkbaar kleigebied als Cronestein. De soort wordt zowel bij loofhout als bij diverse coniferen zoals taxus gevonden, maar soms zijn er helemaal geen bomen in de buurt. Het monitoren geeft nauwelijks problemen, omdat gezegd kan worden dat de Zwarte amaniet juist door zijn grootte en uiterlijk nauwelijks gemist wordt. Duidelijk is dat de soort de laatste decennia aantoonbaar is toegenomen, zowel in ons eigen land, als in enkele ons omringende Europese landen en natuurlijk Nieuw-Zeeland.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto’s: Hans Adema