Gemeente Leiden opent het eerste rivierdonderpaddenhotel

Een rivierdonderpad is een oer-Hollands bodemvisje, dat vooral ’s avonds en ’s nachts op te sporen is, onder andere in de Leidse grachten. Overdag leeft de rivierdonderpad daar achter kapotte beschoeiing van de kademuren en onder stenen op de bodem. De rivierdonderpad verstopt zich daar voor zijn natuurlijke vijanden, waaronder de baars en de snoek, die volop rondzwemmen in de Leidse wateren.

Rivierdonderpad bedreigd

Helaas staat de rivierdonderpad op de Rode Lijst: een overzicht van soorten die uit Nederland zijn verdwenen of dreigen te verdwijnen. Behalve door inheemse vijanden wordt de rivierdonderpad ook met uitsterven bedreigd door oprukkende exoten, zoals de Amerikaanse rivierkreeft en Oost-Europese grondels.

Vervangende woonruimte

Wethouder Martine Leewis: “Een aantal houten beschoeiingen in Leiden is aan vervanging toe. Dit betekent dat de spleten in de beschoeiing, en daarmee de toegang tot de ideale schuilplaatsen van de rivierdonderpadden in golfvrije ‘kuiltjes’, verdwijnen. Zonder deze holtes kan de rivierdonderpad niet leven. Daarom gaat de gemeente Leiden vanuit de zogenaamde zorgplicht vervangende woonruimte voor de rivierdonderpad regelen.” Hiervoor werd het advies ingeroepen van de Adviseur Stadsgrachten Aaf Verkade. Zij monitort al jaren, samen met de vrijwilligers van het KNNV-project Vissenmonitoring, de rivierdonderpadden en andere vissen in de Leidse grachten. Als oplossing voor het verdwijnen van de natuurlijke onderkomens bedachten zij het rivierdonderpaddenhotel.

Het rivierdonderpaddenhotel

Het hotel dient als uitvalsbasis, zodat de rivierdonderpadjes overdag veilig zijn voor hun vijanden. Daarmee is bij de vormgeving van het hotel rekening gehouden; predatoren zijn ofwel te groot of te onhandig voor de openingen. Een kreeft is een dier dat door zijn scharen niet goed kan ‘inparkeren’ en zowel de exotische grondel als de baars is een soort onhandige ‘stormram’. Het donderpadje daarentegen kan gemakkelijk klimmen, op zijn kant draaien, zijn vinnen inklappen en zó door de gleuven en gaten van het hotel naar binnen glippen. Het hotel heeft aan de bovenzijde bovendien een klep die door vrijwilligers kan worden geopend tijdens monitoringrondes. Komend najaar worden er op verschillende locaties, die door de vrijwilligers als passend zijn aangewezen, nóg een vijftal hotels geplaatst.

Citizen science

De hotels verschillen qua ontwerp; er zijn diverse formaten sleuven en gaten en de wooneenheden worden op verschillende dieptes in de gracht geplaatst. De komende jaren wordt geteld welk hotel het best bezocht wordt en of de exoten inderdaad wegblijven. De vrijwilligers brengen verslag uit aan de gemeente, aannemersbedrijf Gebr. de Hollander B.V., Stichting RAVON en het Hoogheemraadschap van Rijnland, zodat er conclusies uit dit citizen scienceproject kunnen worden getrokken. In Leiden, ‘de Stad van Ontdekkingen’ komt zo weer een mooi, natuurinclusief plan tot wasdom, dat door veel instanties en vrijwilligers met enthousiasme wordt gedragen. De samenwerking van de gemeente Leiden met dit particuliere initiatief, biedt tegen geringe kosten een enorme meerwaarde aan de ecologie.

U kunt de onderzoekers helpen door mee te gaan vissenmonitoren langs de Leidse grachten en om de hotels met eigen ogen te bekijken; de excursiedata staan op Onderwaterinleiden.nl/kalender.

Meer informatie

• Rivierdonderpaddenhotels op Onderwaterinleiden.nl

Tekst: Aaf Verkade, Adviseur Stadsgrachten
Illustratie: Lisa Poot, Boostcartoon.nl
Foto's: Daniël Siepman, Onderwaterinleiden.nl; Aaf Verkade, Onderwaterinleiden.nl; Martijn Schiphouwer, RAVON