Gaat steenmeel onze bossen redden?

Veel natuurgebieden op de droge zandgronden hebben te maken met vermesting en verzuring van de bodem. Dit wordt veroorzaakt door de neerslag van stikstof en zwavel uit de lucht. Het gevolg is dat de mineralenbalans van de ecosystemen op zandgrond verstoord is geraakt. Als herstelmaatregel voegen natuurbeheerders steeds vaker mineralen toe, meestal in de vorm van steenmeel. Op verschillende plekken in Nederland lopen sinds een aantal jaren herstelprojecten waarbij steenmeel wordt ingezet. Die projecten worden ook gemonitord. De eerste resultaten zijn positief: ecologen zien niet alleen positieve ontwikkelingen in de bodem, maar constateren ook géén nadelige effecten van steenmeel op de aanwezige flora en fauna. Maar wat zijn de effecten op langere termijn? OBN onderzoekt het.

Eikensterfte

Het eerste onderzoek gaat over het herstel van loofbossen op droge zandgronden. De gevolgen van een verzuurde bodem en overmatige stikstof zijn hier vaak duidelijk te zien. Vooral de verminderde groei en soms sterfte van de zomereik baart grote zorgen. Ook de ondergroei is in veel gevallen in slechte staat. De verstoorde balans van mineralen in de bodem werkt door in de hele voedselketen van de vegetatie, via de insecten naar vogels en andere dieren. Het onderzoek begint met een analyse van de negatieve effecten van bodemverzuring en een overmaat aan stikstof op de droge bossen op arme zandgrond. Vervolgens testen de onderzoekers verschillende herstelmaatregelen, waaronder bekalking en slow release mineralengift via steenmeel. Zij onderzoeken in hoeverre deze maatregelen de negatieve effecten terug kunnen draaien, en of daar ongewenste effecten bij komen kijken, zoals verruiging.

Steenmeel op de hei

Het tweede onderzoek richt zich op het herstel van droge en natte heide door steenmeelgift. De afgelopen decennia werden verzuurde en vermeste heideterreinen doorgaans geplagd, maar dat leidt niet tot een volledig herstel van deze habitattypen. Daarom is het hard nodig om andere methoden te onderzoeken. Er worden experimenten uitgevoerd met het toedienen van steenmeel om zicht te krijgen op de middellange termijneffectiviteit op het herstel van de mineralenstatus, bodemchemie en kenmerkende biodiversiteit van de droge en natte heide. Dit zal uitmonden in concrete adviezen waarmee beheerders aan de slag kunnen.

Beide onderzoeken zijn op dit moment in volle gang. De resultaten worden in 2023 en 2024 verwacht.

Tekst: Sofia Opfer, Kennisnetwerk OBN
Foto's: Hans Dekker, Saxifraga