Is avondrood kleurenblind?

Het is voor mensen moeilijk voor te stellen hoe andere dieren de wereld zien. Daarom is lang, ook door wetenschappers, gedacht dat nachtdieren ook alleen maar in ‘vijftig tinten grijs’ kunnen zien. Op de website van BBC earth stond een interessant stuk van Carolina Williams over dit fenomeen. Als je erover nadenkt is het wel logisch dat nachtdieren wel kleuren kunnen zien, want kleuren zien is  ‘s nachts net zo nuttig voor het vinden van voedsel, partners en onderdak als overdag. In de natuur hebben de nachtdieren manieren gevonden om dit voor elkaar te krijgen. Maar dat gaat in tegen het feit dat de meeste ogen in het dierenrijk ontwikkeld zijn voor hetzelfde doel, namelijk om fotonen, minuscule deeltjes waaruit een straal licht bestaat, te detecteren. Als de zon ondergaat en er minder fotonen zijn, dan werken die ogen minder goed. Onze menselijke kleurreceptoren stoppen als het zo donker is als bij halve maan. Op dat moment schakelen we over op een veel gevoeliger, maar kleurenblind, systeem van staafjes. Wij zien dan alleen nog maar grijstinten.

Het eerste dier waarvan duidelijk werd dat hij wel degelijk kleuren kon onderscheiden in het donker was de vlinder groot avondrood. Deze prachtige grote roze pijlstaart is een nachtvlinder, die verspreid in heel Nederland voorkomt. De vlinder vliegt midden zomer en is alleen ’s nachts actief. Vlinders worden wel gezien op kamperfoelie of tabak, bloemen met een lange kroonbuis die juist als het donker is hun geur afgeven om zo nachtvlinders aan te lokken. De vlinders staan al klapwiekend voor de bloem en zuigen met hun lange roltong de nectar onderuit de kroonbuis. Avondrood heeft ogen met grotere lenzen waarin de afstand die het licht nodig heeft om de receptoren te bereiken is verkort. Hierdoor kunnen ze ultraviolet, geel en blauw detecteren, zelfs op een maanloze nacht als het enige licht dat van de sterren is.  In het donker kunnen ze kleurige bloemen net zo gemakkelijk vinden als dagvlinders dat overdag kunnen..

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting
Bron: Caroline Williams, BBC earth