Verdrievoudiging aantal niet-inheemse reptielsoorten op Saba

De eerste soort betreft de Underwood's brilteju, ofwel Gymnophthalmus underwoodi, die van oorsprong voorkomt op zowel het Zuid-Amerikaanse vasteland als enkele zuidelijke eilanden binnen de Kleine Antillen. De laatste decennia is de soort aan een opmars bezig, geholpen door menselijk handelen (transport). De soort komt nu ook op de meeste noordelijke eilanden van de Kleine Antillen voor. Op Saba hebben de onderzoekers sinds mei 2020 waarnemingen van deze soort bijgehouden. Daaruit blijkt dat al meer dan de helft van het eiland bereikt is, met de hoogste waarneming op 711 meter.

De tweede soort betreft een wormslangsoort die van oorsprong in Azië voorkomt, maar in een erg groot deel van de wereld ook aanwezig is als niet-inheemse soort. Ook op Sint Maarten en Sint Eustatius is deze soort aanwezig. Deze dieren leven voornamelijk ondergronds en lijken qua uiterlijk op regenwormen, alhoewel deze soort - Indotyphlops braminus - erg donker van kleur is. Door hun levenswijze zijn ze erg moeilijk te vinden. Ondanks dat er tot nu toe slechts twee exemplaren in Windwardside op Saba zijn gevonden, is het erg aannemelijk dat de populatie al groter is.

Maagdelijke voortplanting

Interessant is dat beide soorten zich voortplanten via parthenogenese - ofwel maagdelijke voortplanting - waarbij vrouwtjes nakomelingen kunnen krijgen die niet bevrucht zijn door een mannelijk dier. Soorten met deze voortplantingsstrategie kunnen dus in theorie met slechts één enkel individu een nieuwe populatie stichten. Het is sterk aannemelijk dat beide soorten met aarde, planten of potgrond op Saba zijn aangekomen, waarbij de populaties op Sint Maarten de meest logische bron zijn.

Invasieve exoten bedreigen de inheemse biodiversiteit

Invasieve soorten zijn wereldwijd één van de grootste bedreigingen voor de biodiversiteit, en bedreigen ook de unieke flora en fauna op de Nederlands Caribische eilanden. Zodra een soort voet aan de grond heeft, is het bijna onmogelijk deze weer te verwijderen. De recente introducties van beide niet-inheemse reptielsoorten op Saba zijn dus zeer waarschijnlijk blijvend. Deze ontwikkeling op Saba vraagt volgens de onderzoekers opnieuw om aanwezigheid en snelle uitvoering van een protocol voor bioveiligheid voor Caribisch Nederland zoals beschreven in het Natuur- en milieubeleidsplan Caribisch Nederland 2020-2030.

Meer informatie

• De vestiging van beide nieuwe soorten op Saba is beschreven in een artikel (pdf; 5,4 MB) in het wetenschappelijke tijdschrift Caribbean Herpetology

Tekst: Matthijs van den Burg, Alwin Hylkema en Dolfi Debrot
Foto: Matthijs van den Burg (leadfoto: Underwood’s brilteju, waargenomen op het wandelpad naar Mount Scenery)