leadfoto van moseiken campus Wageningen University

Herfstkleuring laat op gang; Europese herfstmeetcampagne met leerlingen

De Natuurkalender, GLOBE Nederland, Wageningen University

11-OKT-2021 - De herfstkleuren verschijnen nu geleidelijk in de natuur. Uit jarenlange timelapse video’s van de GrowApp blijkt dat de bladverkleuring relatief laat op gang komt dit jaar. Oorzaak: de warme september en het uitblijven van nachtvorst. Leerlingen uit heel Europa onderzoeken nauwgezet het verdere verloop van de herfst in het kader van GLOBE. Middelbare scholen en vrijwilligers kunnen nog aanhaken.

Deel deze pagina

Het moment van bladverkleuring en bladval is een belangrijk moment voor planten, maar ook voor de samenstelling van de atmosfeer. Met het verdwijnen van het bladgroen stopt de fotosynthese en dus de energieproductie in de plant. Tegelijkertijd stopt daarmee de opname van CO₂door de planten. Doordat in de herfst de fotosynthese stopt bij ontelbare planten op het noordelijk halfrond begint de CO₂-concentratie in de atmosfeer vanaf eind september te stijgen. Zie het verloop van de CO₂-concentratie op Hawaï in de afgelopen twee jaar. De heer Keeling begon al in 1958 met het elk uur meten van de CO₂-concentratie. Het resultaat is de beroemde Keelingcurve.

Verloop van dagelijkse (kleine puntjes), wekelijkse (dikke zwarte puntjes) en maandelijkse (open rondjes) CO2-concentratie op Hawaï van 6 oktober 2019 tot en met 6 oktober 2021 in parts per million, het aantal deeltjes CO2 per miljoen deeltjes lucht

De Keeling curve is ook verwerkt in een schitterende animatie met het verloop van de CO₂-concentratie op aarde in de afgelopen 800 duizend jaar. Naast de CO₂-metingen op Hawai zijn metingen van heel veel andere stations op aarde verwerkt. Door de CO₂-concentratie in luchtbelletjes in oude ijslagen te bepalen kon men 800 duizend jaar terug in de tijd.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.

Verloop van de CO₂-concentratie in de atmosfeer op aarde vanaf 800 duizend jaar geleden tot en met januari 2019 (Bron: NOAA)

Invloed klimaatverandering op start herfstkleuring

Het moment waarop de bladeren verkleuren varieert van jaar tot jaar. Door een stijging van de temperatuur verwachten we dat de herfst steeds later begint. Gebeurt dat ook en reageren alle planten op dezelfde manier of zijn er verschillen? En wat is het effect van droogte of juist veel neerslag op de bladverkleuring? Wat zijn de effecten van nachtvorst en stormen? Kortom, nog veel vragen om te beantwoorden.

Een manier om antwoorden te vinden is het monitoren van het verloop van de bladverkleuring en bladval. Een hulpmiddel hierbij is de GrowApp. Sinds het voorjaar van 2017 is deze App beschikbaar voor het publiek om timelapse video’s te maken van veranderingen in de natuur. De GrowApp is gemaakt in het kader van de Nederlandse afdeling van het wereldwijde GLOBE programma samen met Geodan en het Nederlandse fenologienetwerk De Natuurkalender van Wageningen University.

Europese herfstcampagne

Recent is de Europese herfstcampagne van start gegaan. Scholieren uit allerlei landen in Europa leggen de ontwikkeling van de herfst vast. Van diverse boomsoorten maken ze GrowApp timelapse video’s. Van de boom als geheel, maar ook van speciaal gemerkte blaadjes. Van deze blaadjes bepalen ze met een speciale bladverkleuringskaart om de paar dagen de kleur. Ook in Nederland doen een aantal scholen mee aan de Europese herfstcampagne. Scholen kunnen ook nu nog aanhaken. Een mooi onderwerp voor de biologieles, het vak science of het oefenen met onderzoeksvaardigheden. Scholen kunnen hulp krijgen van Wageningen Pre-University bij het opstarten en doorlopen van het programma. Bekijk ook het GrowApp lesmateriaal op GLOBE Nederland.

Het verloop van de bladverkleuring van een berk in 2018 en 2020 vastgelegd met de GrowApp door leerlingen van OSBanija in Karlovac, Kroatië
Bekijk de hele timelapse video op GrowApp.today

Late herfst

Uit de analyse van vele historische waarnemingen van bladverkleuring weten we al dat de temperatuur in september een sterke invloed heeft op de snelheid van de bladverkleuring. De gemiddelde temperatuur in september komt met 15,9 graden Celsius in de top tien van warmste septembermaanden sinds 1901. Ook is er nog geen nachtvorst geweest. In diverse GrowApp-series hieronder is te zien dat de herfstkleuring in 2021 laat op gang komt.

In de nacht van zaterdag op zondag is de temperatuur aan de grond onder het vriespunt gezakt. Het is nog onduidelijk of vorst aan de grond al voldoende is om het proces van bladverkleuring te versnellen.

Vind je het ook interessant om de ontwikkeling van de herfstkleuring in de natuur om je heen vast te leggen in mooie timelapse video’s en daarmee gelijk mee te doen aan wetenschappelijk onderzoek? Installeer dan de GrowApp (Android, en iOS).

Verschil in mate van bladverkleuring van twee witte paardenkastanjes op de campus van Wageningen University rond begin oktober in de jaren 2016 tot en met 2021. Voor deze twee bomen is ook iedere keer een schatting gemaakt van het percentage verkleurde bladeren. Het eerste percentage na de datum is voor de linkerboom en het tweede percentage is voor de rechterboom
Bekijk de hele timelapse video op GrowApp.today