Daling koolstofopname in Zuidoost-Amazonegebied

Professor Wouter Peters van Wageningen University & Research nam deel aan het onderzoeksteam dat bijna duizend luchtmonsters nam vanuit vliegtuigjes over het regenwoud. Dit leidde tot een uniek overzicht van de koolstofuitwisseling in het gehele bekken. De resultaten verrasten de onderzoekers.

Ze troffen een onverwacht grotere klimaatverandering aan in het oosten, met temperaturen die bijna vier keer zoveel gestegen waren als het wereldwijde gemiddelde in de afgelopen veertig jaar. Daarnaast nam regenval met bijna één derde af in het zwaarst door ontbossing getroffen gebied, vooral tijdens de toch al warme, droge periode die jaarlijks in augustus, september en oktober valt. ‘De opwarming in het oostelijke gedeelte tijdens het droge seizoen en de daarbij behorende teruglopende regenval verraden een verandering in de tropische watercyclus’, zegt Peters.

Amazonebranden

Gedurende het droge seizoen kwamen in Brazilië veel bosbranden voor. Deze branden worden ingezet om nieuw landbouwareaal te creëren. Ontbossing zorgt ervoor dat de oostelijke regio kwetsbaarder is voor droogte en veroorzaakt een hogere boomsterfte. Daarnaast leidt het tot een neerwaartse spiraal van toenemend verval van het ecosysteem. De auteurs vermoeden dat dit bijdraagt aan verder verlies van regenwoud en nog meer droogte.

‘De piek in opwarming, droogte en verlies van koolstofopname aan de oostkant van de Amazone is echt zorgwekkend’, zegt Peters. ‘Dit is precies de regio waar branden en ontbossing in de laatste jaren weer toenamen als gevolg van een gebrek aan bescherming en een toegenomen droogte. Dit is een gevaarlijke cirkel die doorbroken moet worden.’

Westen blijft koolstof opnemen

Het westelijke deel van de Amazone is ongerepter, met minder (maar even goed toenemende) menselijke invloed, en een minder intensieve periode van droogte dan het oostelijke deel. De vliegtuigmetingen tonen ook een veel kleinere invloed van branden in de atmosfeer en een koolstofbalans waarin het woud nog steeds een klein beetje CO₂ opneemt op jaarbasis. Dit ondanks de opwarming van de aarde, die ook zijn weerslag heeft op dit deel van het Amazonegebied.

De verschillen tussen oost en west in de wijze waarop het regenwoud reageert op klimaatverandering is een belangrijke ontdekking die vraagt om een dieper begrip. Dit betreft ook de versnippering van het regenwoud door menselijk landgebruik en het verlies aan weerbaarheid van het woud als gevolg van een onvoorziene aaneenschakeling van droogte die het gebied in het afgelopen decennium heeft getroffen.

Dit soort processen moeten nog een plaats krijgen in klimaatmodellen zodat we kunnen voorspellen hoeveel CO₂ het regenwoud in de komende decennia aan onze atmosfeer toevoegt of onttrekt.

Luchtmetingen

Peters benadrukt dat we moeten doorgaan met de metingen. ‘Het vliegtuigmeetprogramma waarmee regiobreed de koolstofbalans gemonitord wordt, geeft ons een uniek beeld en, niet voor het eerst, heel waardevolle informatie over het Amazoneregenwoud en haar reactie op de toenemende opwarming en ontbossing.'

Tekst: Wageningen Environmental Research
Foto's: Shutterstock; Wouter Peters