Een voedselbos is een landbouwsysteem gebaseerd op natuurlijke principes. “Dit betekent dat het tijd nodig heeft om zich te ontwikkelen en zich te bewijzen als alternatief voor de traditionele landbouw”, zegt Marieke Karssen. “Soms zie je bovengronds weinig, terwijl er al wel veel gebeurt.” “Dit kunnen we proberen aan te tonen met fundamenteel onderzoek", zegt WUR-onderzoeker Jeroen Kruit, “maar structurele financiering is moeilijk te vinden. We merken dat de onderzoeksfocus nog ligt bij het verbeteren van de traditionele landbouw. Ook dat moet natuurlijk gebeuren, maar dat gaat wel ten koste van het verkennen van perspectiefrijke alternatieven.”
Citizen science: iedereen helpt mee
Een beproefde strategie is citizen science of burgerwetenschap. Voedsel uit het bos vraagt mensen om zelf metingen te verrichten, zodat kan worden gebouwd aan de sterke wetenschappelijke basis die nu nog ontbreekt. “Zolang die ontbreekt, is het makkelijk om vast te houden aan traditionele vormen van landbouw”, aldus Karssen. Het gaat om tests die je zelf kunt doen met een schop, een maatbeker, een gratis app en een duimstok. Deze tests worden begeleid door simpele filmpjes en een eenvoudige handleiding, zodat elke burger ze uit kan voeren.
"Dit jaar gaat WENR de tests valideren om uiteindelijk ook een goed onderbouwde foutmarge te kunnen inbouwen", aldus Jeroen Kruit. “De IKEA-methode is een goed voorbeeld. Het krachtige van die methode is dat de prijs laag blijft, omdat de klant zelf een flink deel van het (logistieke) proces uitvoert. Wij streven precies dit na: iedereen verzamelt een klein beetje data over het eigen voedselbos. Deze data worden samengebracht en onderzocht door de wetenschap. De methodiek is zo eenvoudig en zo duidelijk uitgelegd, dat vrijwel iedereen dit op dezelfde manier kan en gaat uitvoeren.”
Een platform vol beloningen
“Gegevens verzamelen is één ding, maar je moet ook zorgen dat de burger enthousiast is en blijft”, zegt Karssen. “Dit doen we door de community te belonen en te motiveren om mee te doen en gegevens te blijven verzamelen. Daarom moeten de data ook altijd direct van waarde zijn voor de deelnemers.” In de ontwikkelfase van vorig jaar deden er al dertig voedselbossen mee. Inmiddels heeft het platform meer dan honderd voedselbossen, het is de ambitie om dit jaar door te groeien naar meer dan duizend deelnemende voedselbossen wereldwijd.
Het gebruik van citizen science heeft een aantal voordelen. Doordat de voedselboseigenaren zelf allemaal een deel van het onderzoekswerk doen, blijft het verzamelen van de data betaalbaar. Doordat de gebruiksinterface de gebruiker steeds langjariger informatie geeft over hoe zijn of haar voedselbos het doet in vergelijking met andere voedselbossen, is er een beloning voor de gebruiker. En doordat er steeds meer voedselbossen mee gaan doen, wordt de community zelf steeds interessanter. Tot slot worden de geanonimiseerde data via een open bron live gedeeld met iedereen die hier onderzoek naar wil doen, waardoor er steeds meer bewijs is voor zulke alternatieve landbouwmethoden.
Impact in beeld
Als alle voedselboseigenaren dit jaarlijkse testen blijven volhouden, ontstaat er volgens de initiatiefnemers vanzelf een grote dataset die kan worden gebruikt om de impact in beeld te brengen. Over wat werkt en wat niet, over de verschillende bodemsoorten, over de verschillende voedselbosmethodes, over de successie in biodiversiteitsgroei, over de oogsten, over de opbrengsten, over welke dieren, welke planten waar het herstel laten zien en uiteindelijk over hoe de community zelf een heel krachtige onderzoekseigenaar kan zijn.
Monitor je voedselbos
Heb je een voedselbos? Dan kun je een account aanmaken op Voedseluithetbos.nl en de vele oogsten van jouw voedselbos monitoren. Je kan de resultaten van jouw voedselbos vergelijken met die van andere bossen en je werkt dus actief mee aan langjarig wereldwijd, wetenschappelijk onderzoek naar de ontwikkeling van voedselbossen.
In 2020 hebben Wageningen Environmental Research (WENR), communicatiebureau de Lynx en online netwerkorganisatie The Plant het platform ‘Voedsel uit het bos’ ontwikkeld om wetenschappelijke, relevante informatie te verzamelen over voedselbossen: Voedseluithetbos.nl en Foodfromtheforest.nl. Denk aan de ontwikkeling van biodiversiteit op verschillende grondsoorten, of in verschillende klimaatzones.
Dit jaar wil het team van ‘Voedsel uit het bos’ meer wetenschappelijke kennis verzamelen door een community van voedselboseigenaren te activeren. Het team daagt eigenaren daarbij uit om tests te doen in hun eigen voedselbos.
Tekst: Jeroen Kruit, WENR en Marieke Karssen, The Plant
Foto's: Frank Janssen; Fiona Loomis