Van World Biodiversity Day naar bee-odiversity in mijn achtertuin

Het thema van de internationale dag van de biodiversiteit was dit jaar ‘We are part of the solution’. Het gaat dus niet alleen om planten en dieren, maar ook om ons. Daarom is het goed dat een grote gezondheidsorganisatie zoals de World Health Organization (WHO) óók van zich laat horen. Soortenrijkdom is belangrijk voor ons voedsel, schoon water, schone lucht en het ontwikkelen van medicijnen, schrijft de WHO. Nu veel soorten dreigen te verdwijnen, is actie nodig op alle fronten. Dichtbij en ver weg. Dat is mooi gezegd, maar hoe doe je dat? Hoe breng je zelf de oplossing dichterbij?

Ons natuurlijk kapitaal

Bij biodiversiteit denk ik aan bijen. En aan mijn collega’s van Atlas Natuurlijk Kapitaal. Zij vertellen mij al jaren dat natuur belangrijk is voor ons voedsel, drinkwater, bestuiving enzovoort. Helemaal in lijn met het rapport van de WHO, die daar nog mentale gezondheid en medicijnontwikkeling aan toevoegt. Wist je dat een derde van onze medicijnen uit de natuur komt of natuurlijke stoffen nabootst? Mijn tuin is belangrijk voor mijn ontspanning. Ik zit er vaak in de zon nu ik thuiswerk vanwege de lockdown. Vliegen hier eigenlijk nog bijen?

Achter bijen aan

De bij is hét symbool voor biodiversiteit. Vorig jaar deed een recordaantal mensen mee met de Nationale Bijentelling. Dit jaar waren dat er elfduizend. Ook ik haakte vorig jaar aan, samen met zoon Sem. En dit jaar wilde mijn andere zoon, Finn, wel meetellen. Mijn zoons zijn eigenlijk niet zo dol op kleine beestjes. Ze denken dan aan jeukende muggenbulten, spinnen onder hun bed en wespen in hun limonade. Maar bij de Nationale Bijentelling veranderde dat. Finn zei: ”Ik was nu heel blij, mam, als ik een bij zag. Nu ging ik achter hen aan in plaats van andersom.”

350 soorten bijen in Nederland

Ook voor mij ging een wereld open. Dit gaat normaal eigenlijk langs me heen als ik pauzeer in de tuin. Mooi om samen te ontdekken hoeveel bijen, hommels en steekvliegen er eigenlijk zijn. En dan heeft de organisatie het ons nog makkelijk gemaakt. De telling vindt in april plaats omdat er dan nog niet zoveel soorten bijen rondvliegen. De helft van de 350 soorten bijen in Nederland wordt met uitsterven bedreigd. Het goede nieuws is dat daar wat aan te doen is. Plant bijvoorbeeld inheemse bijvriendelijke planten en zorg voor nestgelegenheid. Een nestkastje hebben we nu, maar er bloeide half april nog niet veel in onze tuin. Zouden we dit jaar wel wat te tellen hebben?

Was het maar een mierentelling

De zon was al bijna achter ons huis gezakt toen Finn en ik de tuin in gingen. We hadden het telformulier en het bijengidsje bij de hand. Ik ben zelf geen bioloog, dus ik heb nog wel wat hulpmiddelen nodig. Ja, er kwam een bij langs, maar daarna minutenlang niks. Finn verzuchtte: “Was het maar een mierentelling. Daarvan hebben we er genoeg.” Hij haalde binnen een glas limonade als lokmiddel. Misschien trekt dat meer wespen dan bijen, maar alles beter dan niks!

Een hommel en een bij

Toen hoorden we gezoem, net achter de schutting. Er zat iets bij de buren! Zouden we die ook mee mogen tellen? Na een tijdje kwam het gezoem dichterbij. Het bleek een aardhommel. We hadden alle tijd om zijn weg door onze tuin te volgen. Toen zagen we een bij, bovenin de enige bloeiende struik, in de laatste zonnestralen. Was het echt een bij, of toch een zweefvlieg? Finn klom gauw op de schutting om de antennes te bestuderen. Daarmee kan je bijen en zweefvliegen uit elkaar houden. Lange antennes – een bij dus! Daarna gevlogen, maar we konden in elk geval ‘bij onbekend’ aankruisen.

Leve de zon, de struik en de tips van Naturalis

Met moeite kwamen we op negen stuks, die zaterdag: drie hommels, vijf bijen en één zweefvlieg. Een beetje teleurgesteld gingen we naar binnen. Zondag stond ik rond het middaguur de was op te vouwen toen Finn ineens riep: “Mam, ik zie heel veel bijen!” Gauw pakte ik het formulier er weer bij, en we kwamen bijna ogen tekort! Nu stond die ene struik (Viburnum) vol in de zon, wat een verschil! Voor we het wisten, zaten we al op vijftien bijen, veel van dezelfde soort. We dachten dat het sachembijen waren, maar we waren zo slim een paar foto’s te nemen. Dat was een tip van Naturalis. Op de app Obsidentify zagen we later dat het honingbijen waren.

Landelijke resultaten

Met nog wat wespen en zweefvliegen kwamen we uit op een totaal van 35 stuks, waarvan de meeste honingbijen waren. Ook landelijk gezien was de honingbij de meest getelde soort. Ook veel andere tellers merkten op dat er nog weinig in bloei stond. Toch was dat niet terug te zien in de resultaten. Er werden gemiddeld zelfs meer hommels geteld dan vorig jaar. Mijn zoon was gerustgesteld. “Gelukkig, er zijn er nog wat.” Ook ik was blij. Ondanks alle tegels in onze Vinex-wijk is de situatie dus niet kansloos. Misschien moeten we meedoen aan het NK tegelwippen. Een deel van onze tegels verwijderen en daar bloemen zaaien? Zou toch mooi zijn als we volgend jaar de vijftig bijen aantikken!

Bijen geen bijzaak, maar hoofdzaak in Houten

Hoe zit het eigenlijk met de bijendiversiteit in de rest van Houten? Er is een Houtense groep vrijwilligers, die van bijen een hoofdzaak maakt. Zij zorgden dit voorjaar voor verschillende bloemenoases op plekken die eerst grasvelden waren. Dat heeft misschien geholpen in mijn tuin. Net als de bijenkasten van hobby-imkers in de buurt. Zo zie je maar dat acties op verschillende fronten biodiversiteit haalbaar maken. En initiatieven zoals de Nationale bijentelling en de dag van de biodiversiteit helpen om een groot publiek aan te spreken. En dat is nodig, want 'we’re part of the solution' – we zijn allen onderdeel van de oplossing. Of in woorden van de WHO: “Think global, act local.”

Wat betekent biodiversiteit voor jou?

Dit was mijn invulling van het begrip biodiversiteit. De woordspelingen BIJzaak en bee-odiversity heb ik dankbaar overgenomen van organisaties die op dit terrein werken (Houtense Bijzaken en Bee-odiversity). Lees ook het manifest van de WHO over hoe we gezond uit de coronacrisis kunnen komen. Wat betekent biodiversiteit voor jou? De organisatie van de dag van de biodiversiteit deed een oproep met deze vraag. Bekijk de reacties op de website van de internationale dag van de biodiversiteit. En kijk op de kaart Bijendiversiteit in Nederland op de Atlas Natuurlijk Kapitaal hoeveel soorten bijen in jouw tuin voorkomen.



Tekst: Dieneke Schram-Bijkerk, Atlas Natuurlijk Kapitaal
Foto's: Pure Budget; fotoarchief Dieneke Schram-Bijkerk
Figuur: PBL, RIVM, WUR, CICES 2014
Kaart: Atlas Natuurlijk Kapitaal