Woekerende watercrassula

Watercrassula (Crassula helmsii) is een voorbeeld van een verwilderde sierplant die een echte plaagsoort is geworden. Watercrassula kan zich vegetatief verspreiden; zelfs een heel klein stukje stengel van slechts drie milimeter kan weer uitgroeien tot een nieuwe plant. De plant heeft zich in Nederland ongekend snel verspreid. De eerste waarneming was 26 jaar geleden, in 1995. Na de eerste waarneming ging de verspreiding nog niet zo hard, in 2000 werd deze oeverplant in slechts zes atlasblokken (vijf bij vijf kilometer) gezien. Maar in 2010 waren dat er al 103, in 2015 249 en in 2020 466! Terreinbeherende organisaties zoals natuurbeheerders, gemeenten, provincies, waterschappen, en Rijkswaterstaat, maar ook particulieren, maken zich in toenemende mate zorgen over de schade en kosten die watercrassula met zich meebrengt.

Aantal waarnemingen van watercrassula in Nederland in 1995 (links), in de periode 1996 – 2010 (midden) en de periode 2011 – 2021 (rechts) (Bron: NDFF, geraadpleegd maart 2021)

Risicobeoordeling

Deze ontwikkelingen waren aanleiding voor bureau Risicobeoordeling & onderzoek (BuRO) van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) om een onderzoek te starten naar de risico’s van watercrassula. FLORON heeft samen met de Radboud Universiteit en Stichting Bargerveen in opdracht van BuRO een risicobeoordeling uitgevoerd. Hieruit bleek dat de plant in de natuur komt doordat mensen overtollige planten uit hun vijver of aquarium in de natuur brengen. De plant kan zich vervolgens snel verspreiden. Stengelfragmenten kunnen verspreid worden door stromend water en dieren, maar ook door grondtransporten of meeliften met machines, vaartuigen, schoeisel of vistuig. De plant is niet selectief en kan op veel plekken groeien.

Watercrassula is schadelijk voor de natuur. De plant kan dichte bestanden vormen waardoor inheemse planten worden verdrongen. Hele vennen kunnen dichtgroeien. Ook voor een beschermde diersoort als de rugstreeppad vormt watercrassula een bedreiging. Niet alleen natuurgebieden lijden onder de dominante aanwezigheid van watercrassula, ook watergangen zoals sloten kunnen dichtgroeien.

Bestrijding

Het bestrijden van een soort waarvan het kleinste stengelfragment kan uitgroeien tot een nieuwe plant, is zeer lastig. De effectiviteit van eliminatiemaatregelen is laag (pdf: 559 KB) en eliminatie vraagt een zeer grote inspanning. De kosten van bestrijding zijn zeer hoog. In 2018 en 2019 hebben de provincies Friesland, Drenthe, Gelderland, Utrecht, Noord-Holland, Noord-Brabant en Limburg in totaal € 4.320.000 uitgegeven aan bestrijdingsmaatregelen. Het gaat daarbij om een beperkt aantal gebieden met relatief hoge kosten. Terschelling vormt een uitschieter: de provincie Friesland heeft € 3.370.000 bijgedragen aan een project van € 5 miljoen. Hier zijn grote natuurgebieden met succes vrijgemaakt van watercrassula, momenteel worden de laatste haarden verwijderd.

Advies

Vanwege de risico’s van watercrassula heeft BuRO het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit geadviseerd om maatregelen te nemen om nieuwe vestiging en verdere verspreiding van watercrassula tegen te gaan. Eén van de in het advies genoemde mogelijke maatregelen is om watercrassula voor te dragen bij de Europese Commissie met het doel de soort op te nemen op de Europese Unielijst van zorgwekkende invasieve uitheemse soorten. De minister heeft onlangs in een brief aan de Kamer laten weten dat ze deze aanbeveling heeft opgevolgd.  

Als watercrassula op de Europese Unielijst komt, mag deze plant niet meer worden verkocht. Watercrassula wordt in Nederland verkocht, vaak onder de naam naaldkruid (Crassula recurva). Ook moet geprobeerd worden verspreiding te voorkomen. Het is nu nog niet te zeggen óf de plant op de Unielijst geplaatst wordt en als dat gebeurt, wanneer dat zal zijn.

Help verspreiding voorkomen

Verspreiding kan nu ook al deels worden voorkomen. Gooi nooit (overtollige) vijverplanten in sloten, vaarten of ander openbaar water. Naast watercrassula zijn er ook andere waterplanten die kunnen verwilderen en schadelijk voor de natuur zijn. Daarom geldt dit advies voor alle vijver- en aquariumplanten. De verwijderde planten kunnen in de gft-container. 

Meer informatie

• Risicobeoordeling van watercrassula (Crassula helmsii) in Europa.
• Advies watercrassula.
• Brochure Omgaan met watercrassula in natuurgebieden (pdf: 1,6 MB).

Tekst: Jenneke Leferink, NVWA; Baudewijn Odé, FLORON, Janneke van der Loop, Stichting Bargerveen; Rob Leuven, Radboud Universiteit
Foto’s: Johan van Valkenburg, (leadfoto: watercrassula in het Akkerenven bij Hoogerheide in 2014); Edu Boer; Janneke van der Loop; Martijn van de Loo
Kaarten: NDFF