Wat motiveert groene vrijwilligers?

Groen vrijwilligerswerk is niet vrijblijvend. In Nederland worden belangrijke verantwoordelijkheden in het natuurbeleid gedragen door vrijwilligers. Ze spelen een belangrijke rol bij het in beeld brengen van de verspreiding en aantalsontwikkeling van flora en fauna (citizen science) en verrichten fysiek werk in natuur en landschap. Ze zijn bestuurslid of coördinator en organiseren educatieve activiteiten voor jong en oud.

Groene organisaties uiten de laatste jaren zorgen over de groei, diversiteit en ondersteuning van vrijwilligers. Want de aantallen vrijwilligers nemen nog altijd toe, maar de noodzaak om natuur beter te beschermen wordt steeds urgenter. Daarom proberen soortenorganisaties, landschapsbeheerders en IVN steeds beter aan te sluiten bij veranderende behoeften van vrijwilligers en zijn ze voortdurend op zoek naar nieuwe doelgroepen. Zie ook DeGroeneVrijwilliger.nl.

Dat lukt het best als ze goed in beeld hebben hoe de wereld van groene vrijwilligers in elkaar zit: wie zijn ze, wat doen ze en waarom doen ze wat ze doen?

Wessel Ganzevoort heeft samen met Riyan van den Born de afgelopen jaren verschillende enquêtestudies uitgevoerd naar het profiel, de motivaties en de ervaringen van groene vrijwilligers in Nederland. Deze studies liggen ten grondslag aan het proefschrift van Wessel Ganzevoort dat op 16 maart aan de Radboud Universiteit verdedigd wordt. Hieronder de drie belangrijkste aanbevelingen.

Feedback en terugkoppeling

Groene vrijwilligers blijken hoge verwachtingen te hebben van hun bijdrage, zowel voor hun eigen kennis als voor natuurbescherming. Dit zien we ook terug in hun motivaties. Ongeacht het type groen vrijwilligerswerk komen steevast twee kernmotivaties terug: bijdragen aan natuurbescherming en -beheer, en de persoonlijke band met de natuur. Daarnaast komt een aantal andere motivaties prominent naar voren, waaronder buiten zijn, leren over natuur en het enthousiasmeren van andere mensen voor natuur.

Het is voor natuurorganisaties van belang om feedback te geven over resultaten van natuurbescherming. Welke dieren profiteren van de bomen die zijn geplant? Wat wordt gedaan met de data die vrijwilligers hebben aangeleverd? Regelmatige terugkoppeling is belangrijk om de inzet van vrijwilligers te erkennen en te waarderen, dat motiveert en vergroot de betrokkenheid.

Daarnaast is het belangrijk om in communicatie aan te sluiten bij de manier waarop vrijwilligers de natuur en hun activiteiten beleven, door gebruik te maken van taal die een concrete verbondenheid met natuur benadrukt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan verhalen van medewerkers en vrijwilligers over hun favoriete soorten.

Interesses en ondersteuning

Het is aan te bevelen om vrijwilligers regelmatig te vragen naar hun ervaringen en drijfveren: wat hopen zij te bereiken, waar krijgen zij energie van? Het lijkt heel logisch, maar het gebeurt weinig. Een tweede stap is activiteiten aan te laten sluiten bij de motivaties van vrijwilligers (motivation matching). Ter illustratie: als vrijwilligers in jouw project aangeven te willen leren, dan helpt het als je hen via fora of achtergrondinformatie daarin ondersteunt. In het onderzoek kwamen training en coaching naar voren als de meest gewenste vormen van extra ondersteuning voor vrijwilligers.

Ook is het belangrijk om te voorkomen dat vrijwilligers zich overvraagd voelen. Veel van de respondenten ervaren voldoende vrijheid en waardering, maar overvragen is een reëel risico aangezien er altijd wel taken blijven liggen. Herhaaldelijk vrijwilligers vragen voor taken die ze niet zien zitten, komt de motivatie niet ten goede, en kan zelfs reden zijn om te stoppen. Het onderzoek laat daarnaast zien dat er een verschil zit tussen intensifiëring (meer willen doen, maar vooral binnen de huidige activiteiten) en diversifiëring (interesse om andere typen activiteiten te proberen). Ook hier geldt: vraag de vrijwilligers hier met enige regelmaat naar, zodat eventuele verzoeken bij de juiste mensen terecht komen.

Samenwerking

Samenwerking met nieuwe partnerorganisaties kan een manier zijn om nieuwe groepen aan te spreken. De data bevestigen het beeld dat de huidige groep groene vrijwilligers van betrekkelijk hoge leeftijd is en een hoog opleidingsniveau heeft. Het is aannemelijk dat de (sterk natuurgerichte) kernmotivaties van deze groep anders zijn dan die van groepen die tot nog toe ondervertegenwoordigd zijn. Gezondheid in de wijk, veilige speelplekken of sociale binding in de buurt kunnen thema’s zijn waarop natuurorganisaties en andere maatschappelijke partners (scholen, religieuze gemeenschappen, wijkverenigingen) elkaar vinden.

Tenslotte is samenwerking tussen natuurorganisaties onderling ook cruciaal. Nederland telt veel groene organisaties, en deze rijkheid is een mooi gegeven, maar er zit ook een risico in dat organisaties gaan strijden om de vrijwilliger. De resultaten laten echter zien dat veel groene vrijwilligers betrokken zijn bij meerdere typen activiteiten, en waarschijnlijk dus ook bij verschillende organisaties (zowel natuurorganisaties als groene burgerinitiatieven). Naast praktische voordelen (efficiëntere inzet van middelen, gebruik maken van elkaars kennis) draagt samenwerking bij aan de waardering van de groene vrijwilliger, die immers niet de organisatie maar de eigen kennis over, band met en bescherming van natuur als drijfveer heeft.

Conclusie

De conclusie van het proefschrift is dat het belangrijk is om oog te hebben voor de mensen achter vrijwilligerswerk, voor hun perspectieven en motivaties. Actieve inzet van vrijwilligers moet niet als vanzelfsprekend worden beschouwd, en elke organisatie die samenwerkt met vrijwilligers heeft veel te winnen door de groene vrijwilliger in de schijnwerpers te zetten. We hopen dat bovenstaande tips hiervoor inspiratie en stof tot nadenken geven.

Tekst: Wessel Ganzevoort, Centre Connecting Humans and Nature en Sander Turnhout, SoortenNL en Healthy Landscape
Foto's: Berry van der Hoorn; Sander Turnhout; Wessel Ganzevoort