Dood hout belangrijk voor overwinterende sluipwespen

Sluipwespen (Ichneumonidae) behoren tot een grote, zeer diverse familie. De meeste van de overwinterende soorten parasiteren op nachtvlinders. Een groot deel van de sluipwespen overwintert als ei of larve bij de overwinterende gastheer dan wel als pre-pop of adult in een cocon. Maar een klein deel overwintert als volwassen dier (imago). Terwijl een deel van de soorten achter schors of in vermolmd hout overwintert, zoeken andere een plekje in mos of strooisel. Weer andere soorten zijn te vinden op donkere en afgesloten plekken, zoals bunkers of grotten. Hoewel het vaak om kleinere aantallen gaat, wordt de viervlekgrottensluipwesp (Diphyus quadripunctorius) soms in grote groepen aantroffen in grotten, forten en holtes.

Kennis vergroten

De Vlaamse onderzoeker Fons Verheyde verzamelt kennis over overwinterende sluipwespen in Nederland en België. Hij brengt bijvoorbeeld in kaart welke soorten overwinteren, op welke typen locaties en in welke omstandigheden. Tegelijkertijd probeert hij kennis over de herkenning te vergroten en verspreiden. Hij gebruikt daarvoor niet alleen eigen waarnemingen, maar ook informatie uit waarnemingen op Waarneming.nl en Waarnemingen.be. De meeste gevonden soorten behoren tot het geslacht Ichneumon. Maar ook diverse andere geslachten worden aangetroffen, waaronder Chasmias en Hoplismenus.

Staand en liggend dood hout

De sluipwespen lijken een voorkeur te hebben voor staand en liggend dood hout met schors. Als de boom ligt, hebben de sluipwespen vaak een voorkeur voor hout dat ligt onder een hoek van 45 graden. Er is een voorkeur voor vermolmd hout, waarbij onder de schors in meer of mindere mate humus of bosaarde aanwezig is. Dit vormt een bufferzone om temperatuurschommelingen op te vangen. Populaire bomen zijn eik, populier, els, wilg en berk, maar ook andere boomsoorten worden gebruikt. 

Verstoring beperken

Hoewel de sluipwespen in diapauze zijn en daarmee al een soort bescherming hebben ingebouwd tegen verstoring, is het wel zaak om met beleid te werk te gaan. Daarom is het belangrijk niet elke boom van schors te gaan ontdoen en delen van het bos met rust te laten. Het is ook belangrijk om een gebied de rest van de winter met rust te laten, als je al eens in dat gebied hebt rondgekeken. Daarmee laat je bovendien ook andere soorten dieren met rust die hun heil zoeken in vermolmd hout of achter schors.

Andere dieren

Tijdens het zoeken naar winterse sluipwespen kun je ook een groot scala aan andere dieren tegenkomen. Voorbeelden zijn koninginnen van boomhommel en plooiwespen. Soms is het een gekrioel van pissenbedden, duizendpoten of miljoenpoten. Daarnaast overwinteren er diverse soorten kevers, bijvoorbeeld loopkevers, aaskevers en kniptorren. Tot slot kun je ook dieren vinden als springstaarten, spinnen, hooiwagens en slakken.

Tekst: Johan van 't Bosch, EIS Kenniscentrum Insecten en Fons Verheyde, Aculea
Foto's: Ludwig Jansen (leadfoto: Ichneumon stramentor, de sluipwespsoort die tot nu toe het meest overwinterend wordt aangetroffen in dood hout. Dit is een vrouwtje); Patrick Debeuf