Insecten zwaar onder druk; ook gewone soorten hebben het moeilijk

Het wetenschappelijke tijdschrift PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences), publiceerde recent een themanummer over insecten. Een van de artikelen, waar ook medewerkers van de Vlinderstichting aan hebben bijgedragen, gaat over de vlinderstand in Europa. Op de Rode Lijst van Europese vlinders van 2010 staan ​​38 van de 482 Europese soorten (acht procent) als bedreigd en 44 soorten (tien procent) als kwetsbaar. Van 47 soorten was de status niet te beoordelen. In Groot-Brittannië, Nederland en Vlaanderen zijn meetnetten waar betrouwbare trends uit te halen zijn en deze worden in het artikel besproken. De achteruitgang van de dagvlinders is in deze landen respectievelijk 50 procent, 50 procent en 32 procent. Opvallend is dat de achteruitgang niet alleen de fijnproevers, de soorten die heel speciale eisen stellen aan hun leefomgeving, treft. Ook ‘gewone’ soorten, die algemene waardplanten hebben en weinig kritisch lijken, vallen onder de verliezers. Datzelfde concluderen de onderzoekers van de Radbouduniversiteit, die de data van het insectenonderzoek in Duitsland, waar alle insecten op een hoop werden gegooid, hebben gebruikt om te kijken hoe de situatie voor één soortgroep was. Ze hebben de zweefvliegen uitgewerkt en het bleek ook daar dat de achteruitgang niet alleen de zeldzame soorten betrof, maar ook heel algemene.

Uit de artikelen in dit themanummer blijkt dat er veel oorzaken zijn van de geconstateerde achteruitgang. Dat zijn, niet verrassend, het intensieve landgebruik, waarbij verstedelijking en intensieve landbouw met name belangrijk zijn, maar ook klimaatverandering, verdroging en lichtvervuiling en meer spelen een rol. Om de insectensterfte tegen te gaan zijn dan ook grootschalige en ingrijpende maatregelen noodzakelijk. Het is van groot belang dat deze niet nationaal worden geregeld, maar juist internationaal, op Europese en zelfs wereldschaal. Maar in een opiniestuk in het themanummer geven de auteurs aan dat ook ieder individu kan bijdragen om de insectenstand te bevorderen. Die maatregelen kunnen niet de gevolgen van de intensivering van het landschap en de klimaatverandering stoppen, maar de insecten in de directe omgeving zullen er zeker van profiteren en als dat op heel veel plekken gebeurt, zet het wel degelijk zoden aan de dijk. Ze geven acht voorbeelden van manieren om de insecten te helpen.

In de eerste plaats kunnen we zorgen dat onze eigen omgeving aantrekkelijk wordt. Zo kunnen we in onze tuinen zorgen voor goed leefgebied door een beheer waarbij er ruimte blijft voor vlinders, zweefvliegen, bijen en andere insecten.

1. Niet alles kortwieken en wegmaaien, maar ruimte bieden voor eitjes, rupsen, poppen en volwassen insecten. Het gazon waarop je zit kun je kort maaien, maar het deel eromheen kan mooi bloemrijk grasland worden.
2. Streef naar veel inheemse planten, dus planten die hier thuishoren. De insecten die gespecialiseerd zijn zullen dat altijd zijn op planten die hier horen.
3. Gebruik geen chemische bestrijdingsmiddelen. Dat klinkt logisch, maar u zult versteld staan over de omzet van de tuincentra wat betreft deze gifstoffen. Particulieren vormen een heel belangrijke gebruikersgroep van bestrijdingsmiddelen.
4. Beperk de lichtvervuiling. Zorg voor slimme verlichting die niet brandt als het niet nodig is.
5. Beperk het gebruik van synthetische zepen bij het wassen van je auto en de ramen. Veel daarvan spoelt weg en komt zo in ons milieu terecht.

De andere drie punten hebben betrekking op communicatie en voorlichting.

6. Laat zien dat insecten niet alleen maar eng, vies en schadelijk zijn en dat er prima mee valt te leven; sterker nog, ze zijn prachtig en onmisbaar. Word ambassadeur voor insecten en hun bescherming (7).

Het laatste punt, punt 8, gaat over actief worden om je gemeente en andere beheerders meer aandacht te laten hebben voor insecten en een insectvriendelijk beheer. In het verlengde hiervan: stem in maart op een politieke partij die zich actief inzet voor insecten en biodiversiteit.

Hier vindt u de dertien artikelen van het themanummer van PNAS over insecten en insectensterfte.

In dit gratis boekje staan allemaal tips om de insecten te helpen. Aan de slag voor insecten!

Tekst en foto’s: Kars Veling, De Vlinderstichting (leadfoto: puntzweefvlieg)