Maretak in Brabant: uitzonderlijke gast

“We zagen hem twee jaar geleden, toen de bladeren van de bomen waren. Opeens bleek een maretak in de lindeboom te groeien. Heel bijzonder, want maretak houdt veel meer van populier of appelboom,” zegt Fiona Franken, ecoloog bij de provincie Noord-Brabant. Op het voorplein voor het Provinciehuis aan de Brabantlaan in ’s-Hertogenbosch, werden ruim twee jaar geleden nieuwe bomen aangeplant. In de herfst bleek er een verstekeling meegekomen: de maretak in de linde.

De groei van de maretak bij het Provinciehuis is nogal bijzonder, omdat de maretak meestal andere gastheren uitzoekt voor zijn groei. Fiona: “Maretak houdt vooral van kalk. Daarom zie je hem regelmatig in Zuid-Limburg. In de rest van Nederland is hij echt een uitzondering. Dat hij voor ons Provinciehuis een plekje heeft gevonden, nota bene in een linde, vinden wij vooral een cadeautje. We denken dat hij al in de linde zat toen deze hier geplant werd, maar zeker weten doen we het niet.”

Een maretak lijkt los in een boom te hangen, maar in feite zit hij stevig verankerd. “Een maretak heeft geen contact met de bodem. Hij haalt zijn voedingsstoffen uit de boom waar hij in groeit. Met zijn dunne worteltjes boort hij gaten in de bast van de stam om bij de sapstromen van de boom te komen. Zo haalt hij voedingsstoffen op, maar zit hij ook lekker stevig in de boom.”

Vogellijm

De botanische naam van de maretak is Viscum album. Dat geeft meteen een andere belangrijke eigenschap van de maretak aan: de stroperigheid van de bessen. In de middeleeuwen werden de bessen van de maretak gekookt tot een stroperige en plakkerige substantie: vogellijm. “Het zijn sowieso kleverige witte bessen,” weet Fiona. “Ze worden door vogels verspreid. Als een vogel aan zo’n bes pikt, wil hij nog wel eens aan zijn snavel blijven hangen. Op een tak in een andere boom veegt de vogel zijn snavel schoon en dan blijft daar het besje achter.” En zo ontstaan nieuwe maretakken op onverwachte plaatsen.

Uitgedroogde bessen

Samen met de groenblijvende takken zijn de decoratieve witte bessen veelvuldig onderdeel van kerststukjes. Weggegooide, of in de tuin gezette, kerststukjes zorgen ook voor verspreiding van de maretak. “Januari en februari zijn schrale maanden voor vogels. Ze zullen dan zelfs de uitgedroogde bessen van kerst als maaltje proberen te verorberen. Met de eerder genoemde verspreiding tot gevolg.”

Mythisch

En dan zijn er ook nog veel verhalen te vertellen over de magische eigenschappen van deze plant. Niet alleen viel Obelix in een toverdrank van maretak waardoor hij onoverwinnelijk werd. In de Noorse mythologie werd Baldr door zijn blinde broer Höðr gedood met een pijl met een punt van de maretak. Volgens de mythologie was de maretak het enige waarvoor Baldr kwetsbaar was. Bij de Kelten en Germanen was de maretak een heilige plant die in hun magische vruchtbaarheidsrituelen een belangrijke rol speelde.

Corona-proof 

Maar voor nu misschien wel het allerbelangrijkste: sta je met kerst onder een maretak dan mag je degene die bij je staat, kussen. Dit jaar corona-proof, dat wel.

Tekst: Annelies Cuijpers, provincie Noord-Brabant
Foto's : Patrick Tönjes, provincie Noord-Brabant