Vogeltrek, ook in de tuin!

Veel trekvogels op weg naar het zuiden maken gebruik van Nederlandse tuinen om zich tegoed te doen aan wat ze daar vinden. Niet alleen de massaliteit van het tuinbezoek van trekvogels valt op, het zijn soms ook de gekste soorten die opduiken, zo blijkt uit de database van tuintelling.nl.

Het is niet zo dat echt íedere trekvogel de tuin opzoekt. Voor de meeste watervogels en roofvogels is het bijvoorbeeld niet hun voorkeursbiotoop. Maar rond deze tijd van het jaar kunt u die eerste groep trekvogels en vele andere soorten over zien en horen vliegen, ook (en vooral) ‘s nachts. Het herkennen ervan is een kunst apart, maar het biedt zeker een leuke aanvulling op de natuurbeleving in de tuin. Met de Veldgids Vogeltrek komt u al een eindje om trekvogels te onderscheiden die zich slechts als stip aan de horizon manifesteren.

Hoe groener, hoe meer voedsel

Nog leuker wordt het natuurlijk als trekvogels wél uw tuin aandoen. Twee factoren zijn daarbij van belang: de beschikbaarheid van voedsel en de weersomstandigheden. Dat eerste heeft u zelf in de hand. Vooral inheemse, besdragende struiken (of zaad- of vruchtenproducerende bomen) zijn in de herfst onweerstaanbaar voor vogels. Ander groen trekt insecten aan, ook altijd erg interessant voor trekvogels. Datzelfde geldt natuurlijk ook voor voedersilo’s en vogelpindakaas.

Het weer

En zoals gezegd, ook het weer speelt een rol. Bij rugwind - noord(oosten)wind - en rustig weer vliegen enorme aantallen trekvogels over ons land zonder te hoeven stoppen. Worden ze echter geconfronteerd met flinke tegenwind, dus meer uit zuidwestelijke hoek, en/of regen, dan kiezen veel vogels ervoor om de trek even uit te stellen.

In oktober kunnen zo enorme aantallen roodborsten, mezen, vinken en kepen, en lijsterachtigen (als koperwiek en kramsvogel) naar beneden komen. Ze zullen dan veelal bosgebieden opzoeken, maar schuwen tuinen zeker niet. Ook de vertrouwde merels en pimpelmezen krijgen zo gezelschap van buitenlandse soortgenoten.

Invasiegasten

Er is nog een andere factor die soms een rol speelt bij tuinbezoek van trekvogels: een uitstekend broedseizoen in het verre noorden of oosten van Europa dat wordt gevolgd door voedselgebrek. Sommige soorten als pestvogels, gaaien, (witkop)staartmezen en zwarte mezen - en héél soms notenkrakers – gaan dan op reis en zorgen zo voor periodieke invasies in Nederland.

In het geval van de pestvogel overkwam dat al dertig gelukkige tuintellers, dus ze kunnen zomaar in uw tuin terecht komen. Mits deze goed is voorzien van voedsel natuurlijk, zoals de Gelderse roos, want anders gaan ze naar de buren. Dat wil je niet.

Bijzonderheden

Tijdens bijzondere omstandigheden - zoals dichte mist of plotselinge kou of sneeuwval - kunnen in vrijwel iedere tuin ook atypische tuinvogels opduiken. U kunt dan waterhoen, waterral of houtsnip aantreffen. Zelfs de roerdomp is al een paar keer in tuinen gezien.
Daarnaast zijn er ieder najaar weer meldingen van de echt zeldzame vogels in tuinen, tot soms zelfs soorten die nog nooit eerder in Nederland waren gezien. En wat te denken van bijvoorbeeld roze spreeuwen, bladkoningen (maar liefst 53 tuinwaarnemingen op tuintelling.nl!) en buidelmezen. Het kan allemaal. Mits de tuin groen is ingericht met inheemse planten en bessenstruiken… wat Vogelbescherming graag aanraadt.

Lijster- en bessentelling

Om een beter beeld te krijgen van de verspreiding van doortrekkende vogels in tuinen, organiseert Sovon Vogelonderzoek Nederland van 14 oktober tot 11 november een speciale telling. Omdat vooral besdragende struiken en bomen hierbij een rol spelen, vragen we iedereen om in deze periode te letten op besetende vogels in de tuin (lijsters, maar ook zwartkop, kraaiachtigen en duiven). Hoeveel zijn het er? En waar eten ze van? Voor de inrichting en adviezen van tuinen kan het heel waardevol zijn om dit te weten. Ook het belang van tuinen (met in Nederland een gezamenlijke oppervlakte gelijk aan de Oostvaardersplassen!) voor trekvogels wordt hiermee waarschijnlijk verduidelijkt. Tel dus mee!

Tekst: Gert Ottens, Vogelbescherming
Foto's: Shutterstock (leadfoto: witkopstaartmees); tuintelling.nl