Tijdelijke nabootsing natuur helpt kustherstel

Ecosystemen aan de kust zijn heel belangrijk. Ze vormen een leefomgeving voor veel dier- en plantensoorten, vangen CO₂ op en ze beschermen landen tegen golven bij storm. Biologisch afbreekbare matjes, gemaakt met aardappelafval, kan het natuurherstel van zeegrasvelden, kwelders en andere kustecosystemen gemakkelijker maken. Dat ontdekten wetenschappers van onder meer de Radboud Universiteit, het Koninklijk Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), Bureau Waardenburg, Wageningen University & Research en de Rijksuniversiteit Groningen.

Samen staan ze sterker

Zogenaamde ‘biobouwers’, zoals mossels, oesters en zee- en kweldergrassen, vormen een belangrijke basis voor een gezond kustecosysteem. "In deze systemen waar golven en stroming het opgroeien moeilijk maken, helpen individuen van biobouwers elkaar een handje door dicht tegen elkaar aan te kruipen. Hierdoor ontstaan bijvoorbeeld zeegrasvelden met zogenaamde ‘emergente eigenschappen’; eigenschappen van een populatie die niet bestaan wanneer een individu alleen groeit," zegt eerste auteur Ralph Temmink, promovendus aan de Radboud Universiteit.

Een storm vaagt één zeegrasplantje eenvoudig weg. De planten doorstaan de storm echter wel als een heel zeegrasveld aanwezig is. Maar hoe herstel je een ecosysteem als deze gezamenlijke eigenschappen verdwenen zijn? "Je kunt een heel veld opnieuw aanplanten, maar daarvoor moet je ergens anders veel planten weghalen. Dat kan schadelijk en duur zijn," aldus Temmink.

Beschermd opgroeien

Experimenten in Nederland (Texel), Zweden, Bonaire en de VS toonden aan dat de overleving en groei van kwelder- en zeegrassen groter was wanneer jonge plantjes beschermd werden door de matjes. "Het idee is dat een jong zeegras- of kwelderplantje door de nagebootste stengels of wortels beschermd kan opgroeien. Als de plant groot en sterk genoeg is om zelf te overleven, verdwijnen de matjes uiteindelijk," legt Wouter Lengkeek, onderzoeker bij Bureau Waardenburg, uit. Gematigde en tropische zeegrassen groeiden het best wanneer de matten hun bodemstabiliserende wortelnetwerk imiteerden, terwijl kweldergrassen het meest profiteerden van nagebootste stengels.

Herstel van ecosystemen

"Wat het onderzoek sterk maakt is dat we de resultaten niet vonden bij één soort, in één gebied, maar voor verschillende soorten en ecosystemen in zowel tropische als gematigde gebieden," vertelt Marjolijn Christianen, WUR-onderzoeker, die het internationale zeegrasonderzoek coördineerde. "Dit betekent dat het een algemeen principe is voor restoratie-ecologie. Iets wat we alleen konden aantonen door de inzet van experts in zeegras- en kwelderecologie op verschillende continenten."

"Pogingen om kustecosystemen te herstellen zijn op dit moment vaak niet succesvol, omdat te weinig rekening wordt gehouden met eigenschappen die nodig zijn voor een populatie. Golven slaan nieuw aangeplante exemplaren weg voordat ze zich kunnen verankeren in de bodem. Nu hebben we een manier om met weinig plantenmateriaal de succeskans sterk te vergroten. De volgende stap is om onze bevindingen te verfijnen en op grotere schaal toe te passen bij herstelprojecten," aldus Tjisse van der Heide, onderzoeker bij het NIOZ en hoogleraar Kustecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Tekst, foto's en film: Marjolijn Christianen, Wageningen University